La Ciénaga (2001)

Regie: Lucrecia Martel | 99 minuten | drama, komedie | Acteurs: Mercedes Morán, Graciela Borges, Martin Adjemieán, Leonora Barcarce, Silvia Baylé, Sofia Bertolotto, Juan Cruz Bordeu, Noelia Bravo Herrera, Maria Micol Ellero, Andrea López, Sebastián Montagna, Daniel Valenzuela, Franco Veneranda, Fabio Villafane, Diego Baenas

De Argentijnse regisseur Lucrecia Martel heeft enkele films op haar naam staan. Enkele korte films als ‘Rey Muerto’ uit 1995 en een langere film, ‘La nina santa’ uit 2004. Haar films spelen zich vooral af in het noorden van Argentinië. Dit is niet zo vreemd, omdat Martel zelf ook uit deze regio afkomstig is. Zij is geboren in Salta, de provinciestad in het noordwesten van Argentinië die ook in ‘La Ciénaga’ terugkomt.

Uit de film wordt meteen duidelijk dat het zomers in die regio benauwd kan worden. De vochtige hitte spat bijna van het scherm af. Dit komt door het lome tempo van de film, de beelden van rondhangende, zwetende mensen, de bewolkte omstandigheden met onweer in de verte en het getsjilp van sprinkhanen. De drukkende, tropische sfeer komt erg goed over. Martel dikt deze sfeer aan met een beklemmende enscenering. Zij kiest nadrukkelijk voor een vervallen, met rotzooi gevuld landgoed met haar kleine donkere kamers als decor. De lens lijkt soms te klein om de kamers en de rommel te kunnen omvatten. De kijker kan niet anders dan snakken naar frisse lucht.

Dit effect is extra sterk door de haast documentaire achtige manier van filmen. ‘La Ciénaga’ is een familieportret zonder echt duidelijk verhaal, waardoor het realisme er vanaf druipt. Realisme met enkele zwart komische randjes. Die komen in de dialogen af en toe naar voren. Zo is Mecha buitensporig racistisch en maakt ze zichzelf belachelijk met haar uitspraken over indianen. Zij gedraagt zich als gevallen aristocrate die nog wat van haar oude macht probeert uit te oefenen over twee bedienden van indiaanse komaf en over een familie die niet meer naar haar luistert. Graciela Borges speelt deze rol met een flinke scheut cynisme. Mercedes Morán zet net zo overtuigend de tegenovergestelde goed bedoelende moeder Tali neer. Ook de andere acteurs halen overigens een prima niveau.

Wat vooral erg knap is aan deze film, is het samenspel tussen regie en acteurs. De film verloopt zo sloom, maar komt geen enkel moment rustig over door het beklemmende sfeertje dat Martel inbrengt. De acteurs gaan hier prima in mee en weten in het lome tempo van de film een constante onrust over te brengen, door steeds aan te tonen hoe slecht de karakters met elkaar samen gaan of drukte te schoppen om het een of ander. De onderlinge sociale banden lijken zo zwak te zijn, ondanks de intimiteit die er door de kleine fysieke afstanden tussen de acteurs lijkt te zijn.

De slechte onderlinge banden worden door verwijzingen naar de moederrol van de vrouwen. Moeder Mecha beschadigt in het begin van de film haar moederborst aan glasscherven als gevolg van haar alcoholisme. De spreekwoordelijke wonden zijn zo diep dat dochter Momi al lang de indiaanse bediende Isabel als surrogaat moeder/vriendin heeft uitverkoren. Mecha’s echte wonden worden later verzorgd door de betere moeder Tali, alhoewel zij aan het einde van de film ook te kort schiet in haar moederrol. Ook de televisiereportages over een mariaverschijning spelen hierop in, terwijl deze verschijningen de familie evenmin kunnen redden.

De film is erg geschikt voor mensen die geïnteresseerd zijn in andere culturen en de sociale verhoudingen tussen mensen binnen die culturen. De kijker moet ook bestand zijn tegen het slome tempo en het gebrek aan verhaallijn. Het helpt ook als de kijker bij familieportretten graag blijft zitten om de uitdieping van familierelaties te bewonderen. In deze gevallen is ‘La Ciénaga’ een aanrader, anders niet.

Redactie Cinemagazine

Waardering: 3