Le fil (2009)
Regie: Mehdi Ben Attia | 90 minuten | drama | Acteurs: Claudia Cardinale, Antonin Stahly-Vishwanadan, Salim Kechiouche, Driss Ramdi, Ramla Ayari, Ali Mrabet, Abir Bennani, Rihab Mejri, Lotfi Dziri, Hosni Khaled, Anissa B’Diri, Djaouida Vaughan, Nejia Zemni, Mohamed Graïaa, Hakim Boumsaoudi, Mehdi Ben Attia, Ali Zaouche, Imen Cherif, Samia Rhaiem, Mohamed Ali Cherif, Mohammed Adel Ayadi, Moncef Tebourbi, Lilia Kriaa, Béatrice Kriaa, Neji Hassouna, Abdelkader Saïd, Pernille Greiff, Rabiaa Trabelsi, Mohamed Ben Mbarek
Net als zo veel andere Italiaanse filmsterren werd ook Claudia Cardinale ‘ontdekt’ tijdens een missverkiezing. Vanaf eind jaren vijftig werkte ze aan een acteercarrière. Werd ze aanvankelijk vooral gecast als sekssymbool, na verloop van tijd ontpopte ze zich tot een serieus actrice, met onvergetelijke rollen in films als ‘Il gattopardo’, ‘Otto e mezzo’ (beide uit 1963) en ‘Once upon a Time in the West’ (1968). Cardinale is weliswaar een Italiaanse maar werd geboren in Noord-Afrika. Haar Tunesische roots komen haar in de herfst van haar carrière goed van pas, bijvoorbeeld in het drama ‘Le fil’ (2009), van de debuterende Franse regisseur Mehdi Ben Attia, waarin ze de moeder speelt van een dertigjarige architect die vanwege het overlijden van zijn vader vanuit Parijs terugkeert op het oude nest in Tunesië. De man, Malik (Antonin Stahly), kampt met nogal wat problemen, waar hij ver weg van zijn familie mee heeft leren omgaan, maar waar hij bij zijn terugkeer weer mee wordt geconfronteerd. Zo heeft hij geregeld angstaanvallen, waarbij hij zich inbeeldt dat hij in een touw gewikkeld is waar hij zich niet van kan losmaken. Ook zijn homoseksualiteit heeft hem het leven niet altijd gemakkelijk gemaakt.
Bij thuiskomst blijkt de geest van zijn overleden vader Abdelaziz (Lotfi Dziri) nog altijd rond te waren. Malik wil wel uit de kast komen tegenover zijn moeder Sara (Cardinale), maar het juiste moment heeft zich nog niet aangediend. Als Sara haar zoon dan ook nog op niet al te subtiele wijze duidelijk maar dat haar verlies verzacht zou worden als ze eindelijk grootmoeder werd, broedt Malik op een plannetje. Samen met zijn goede vriendin en zakenpartner, de lesbische Siryne (Ramla Ayari), die dolgraag een kind wil met haar vriendin, plant hij een huwelijk en een zwangerschap. Een schijnhuwelijk zou de familie in ieder geval niet ten schande brengen, zo redeneert hij. Hij hoeft zijn seksualiteit dan niet ‘uit te leggen’. Malik heeft er echter niet op gerekend dat de knappe klusjesman Bilal (Salim Kechiouche) rond het huis van zijn moeder rondloopt. Langzaam bloeit er wat op tussen de twee mannen, zonder dat Sara het in de gaten heeft. Tot ze de twee ineens samen in bed aantreft… Een flashback onthult dat vader Abdelaziz al lang door had dat zijn zoon meer van mannen hield dan van vrouwen, maar de koppige Sara vertikte het om de waarheid te accepteren.
Voor een debutant is Mehdi Ben Attia helemaal niet slecht begonnen. Hij heeft personages geschetst waar je om gaat geven en schenkt zijn publiek zonovergoten en warme beelden van de Tunesische kust. Het is jammer dat hij te veel hooi op zijn vork neemt en te veel sociaalmaatschappelijke thema’s probeert aan te halen. Homoseksualiteit, waar in Noord-Afrika nog altijd een taboe op rust, wordt niet altijd even subtiel uitgewerkt (de scène waarin Malik in een grimmige kelder betaalde seks heeft mist bijvoorbeeld alle nuance en contrasteert te sterk met de lieve romance die opbloeit tussen hem en Bilal). Veel wat subtieler gaat Ben Attia om met de problemen waar Noord-Afrikanen tegenaan lopen als ze vanuit Europa terugkeren naar hun vaderland. Ook de contrasten tussen arm en rijk in de Tunesische samenleving komt aan bod. De psychologische metafoor – Malik die met een denkbeeldig draad vastzit aan zijn moeder – ligt er te dik bovenop.
Gelukkig wordt in de breedte prima geacteerd. Natuurlijk gaat alle aandacht uit naar Claudia Cardinale, die nog altijd een imposante verschijning is. De sympathie van de kijker gaat echter uit naar haar zoon, innemend gespeeld door Antonin Stahly. Mehdi Ben Attia springt hier en daar van de hak op de tak, waardoor ‘Le fil’ helaas wat rommelig oogt, en de film verloopt behoorlijk voorspelbaar. Maar het verhaal weet je toch te raken, vanwege de charmante personages en de warme sfeer. Of dit een realistisch beeld is van het lot van homo’s in Noord-Afrika – ze mogen hun gang gaan, als ze maar niet openlijk uitdragen dat ze op mannen vallen – is natuurlijk maar de vraag. Het lijkt er meer op dat Ben Attia, die meer in Frankrijk bivakkeert dan in zijn vaderland, de situatie wat rooskleuriger heeft afgebeeld dan deze in werkelijkheid is. Realistisch of niet, met ‘Le fil’ levert hij een heel aardig visitekaartje af.
Patricia Smagge