Les diaboliques (1955)
Regie: Henri-Georges Clouzot | 112 minuten | drama, horror, thriller, misdaad | Acteurs: Simone Signoret, Véra Clouzot, Paul Meurisse, Charles Vanel, Jean Brochard, Pierre Larquey, Michel Serrault
Henri-Georges Clouzot’s ‘Les diaboliques’ – niet te verwarren met de matige Hollywood-remake uit 1996, met Sharon Stone in de hoofdrol – is een meesterlijke thriller die zich kan meten met het beste werk van Hitchcock. De overeenkomsten met het werk van de master of suspense zijn niet toevallig, aangezien de auteurs van het bronmateriaal ook verantwoordelijk waren voor Hitchcocks ‘Vertigo’ en de regisseur zelf ook achter het verhaal van ‘Les diaboliques’ aanzat. Hoewel het interessant zou zijn om te zien wat Hitchcock van het verhaal gemaakt zou hebben, heb je geen moment heimwee naar hem tijdens het kijken naar deze uitstekend gerealiseerde film van Clouzot. Drama, humor, spanning, en zelfs een ijzingwekkend moment van horror, zorgen voor een heerlijke kijkervaring, waarbij je altijd geboeid bent door wat zich op het scherm voltrekt.
Wat van groot belang is voor de onvoorwaardelijke interesse van de kijker is de band die wordt gecreëerd tussen de twee hoofdpersonages, met name Christina Delassalle (Véra Clouzot), en de kijker. We voelen onmiddellijke sympathie voor Christina, en haat ten opzichte van haar man Michel (Paul Meurisse), die haar als een voetveeg behandelt. Zo kleineert hij haar – hij noemt haar bijvoorbeeld zijn kleine ruïne, een opmerking die haar later zal sterken in haar overtuiging hem te vergiftigen – en verplicht hij haar een taai, smakeloos stuk vis te eten, waarbij de tranen haar over de wangen lopen. Maar zelf is ze eigenlijk te goedaardig, of heeft ze te weinig moed, om hiertegen drastische maatregelen te nemen. De beslissing om manlief te vermoorden komt dan ook niet van haar, maar van Michels minnares Nicole (Simone Signoret), die ook zegt door hem mishandeld te worden. Als een femme fatale in een film noir weet zij Christina ervan te overtuigen Michel om te brengen. Overigens, interessant is, dat er lange tijd de moord niet eens expliciet benoemd wordt, maar dat we als toeschouwer wel degelijk begrijpen waar er over gesproken wordt. We zien de twee vrouwen wat suggestieve gesprekjes met elkaar houden en snel een flesje wegstoppen bij een medicijnkast wanneer Michel eraan komt.
Maar écht overtuigd is Christina pas vlak vóór het moment dat ze hem moet vermoorden. Herhaaldelijk laat ze doorschemeren dat ze het niet kan, en dat ze bijvoorbeeld gelooft hiervoor in de hel terecht te zullen komen. Door deze aarzeling en gebrek aan moordlust blijven we aan haar kant staan gedurende de film, ook wanneer ze uiteindelijk toch de daad bij het woord voegt en Michel vergiftigt. Hoewel, voor een deel geldt dat we gewoon willen dat het de daders lukt om de perfecte moord te plegen. De filmische spanning die wordt gecreëerd op momenten dat ze bijna ontdekt worden, door montage en gezichtsuitdrukkingen, zorgt er bijna instinctief voor dat we de kant van de daders kiezen. Hitchcock – daar is ‘ie weer – kon ook zo goed, via filmische middelen, dit soort allianties met de schurk bereiken.
Humor, drama, en onvoorspelbaarheid gaan hand in hand vanaf het moment dat het lijk eindelijk gedumpt is, vanwege een uitgekiende strategie, in het eigen schoolzwembad. Het is namelijk de bedoeling dat het lijkt ontdekt wordt, en Christina wil dat dit zo snel mogelijk gebeurt voordat haar zenuwen het begeven, maar er gebeurt maar niets. Ze staat in het klaslokaal haar Engelse les te geven, terwijl ze door het raam naar buiten tuurt omdat ze ineens de reinigingsman richting zwembad ziet lopen. Haar adem stokt; zou hij het lijk zien? Maar nee, hij haalt simpel wat vuil uit het bad. Christina kan het niet meer aan, en daarom laat Nicole, via een omweg, het bad leegpompen. Maar… het blijkt leeg!
Alsof de spanning die we, samen met Christina voelden, niet genoeg was; nu voelen we volledige verwondering over deze vreemde verdwijning. Je bevindt je nu in de situatie waarin werkelijk alles zou kunnen gebeuren. Het persoonlijke drama van Christina neemt toe, aangezien ze een hartprobleem heeft en langzaam dreigt in te storten. Bovendien krijg het verhaal ineens een hele nieuwe impuls, met onverklaarbare, mogelijke geestverschijningen, en de introductie van een figuur die ongetwijfeld als inspiratie heeft gediend voor Peter Falks inspecteur Columbo, namelijk politiecommissaris Alfred Fichet (Charles Vanel).
‘Les diaboliques’ kent nauwelijks een saai moment en slaagt op vele vlakken. Van het verrassende, veelzijdige script tot de efficiënte regie. Van de prachtige zwart-wit fotografie tot de geweldige acteurs. Clouzot’s film is er een om te koesteren.
Bart Rietvink