Martin Eden (2019)

Regie: Pietro Marcello | 129 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Luca Marinelli, Jessica Cressy, Vincenzo Nemolato, Marco Leonardi, Denise Sardisco, Carmen Pommella, Carlo Cecchi, Autilia Ranieri, Elisabetta Valgoi, Pietro Ragusa, Savino Paparella, Vincenza Modica, Giustiniano Alpi, Giuseppe Iuliano, Peppe Maggio, Maurizio Donadoni, Gaetano Bruno, Franco Pinelli, Anna Patierno, Lana Vlady, Aniello Arena

Hij voer de hele wereld rond, joeg op walvissen en werkte als goudzoeker. Het onstuimige leven van schrijver Jack London (1876-1916) was dan misschien niet lang, maar hij maakte meer mee dan menigeen die twee keer zo lang op deze aardbol rondloopt. Vanaf zijn 22e besloot hij zijn belevenissen op te schrijven. Omdat hij de lagere school niet eens had afgemaakt, maar wel bijzonder nieuwsgierig en een fervent lezer was, ontwikkelde hij zich gaandeweg op intellectueel vlak. Zijn carrière als schrijver begon met dierenromans, waarvan ‘White Fang’ uit 1906 wellicht het bekendste is. Maar hoe meer London las, hoe sterker de (socio-)politieke onderlaag in zijn verhalen werd. Zijn werk raakte steeds meer geïnspireerd door zijn helden; invloedrijke denkers als Karl Marx, Charles Darwin, Herbert Spencer en Friedrich Nietzsche. De hoofdpersonages uit zijn verhalen zijn individualisten, terwijl hij zichzelf vooral een socialist voelde. Sociaal-economische thema’s als de ongelijkheid tussen de verschillende sociale klassen vormden een rode draad in zijn oeuvre. In zijn meest persoonlijke roman, het semi-autobiografische ‘Martin Eden’ uit 1909, komen zijn politieke idealen en innerlijke onrust samen. Het verhaal werd al veelvuldig verfilmd, onder meer in 1942 in ‘The Adventures of Martin Eden’ met Glenn Ford in de titelrol. Ook zijn er diverse (mini-)series voor televisie gemaakt en nu is er een eenentwintigste-eeuwse versie van ‘Martin Eden’ (2019), gemaakt door de Italiaanse filmmaker Pietro Marcello (‘La bocca del lupo’, 2009).

Marcello verplaatst het verhaal van Californië naar Napels en speelt met ons besef van tijd. Dat doet hij onder meer door (historisch) archiefmateriaal subtiel in de film te verweven en vervreemdende hedendaagse beelden te laten opduiken, waardoor je er niet precies de vinger op kunt leggen wanneer een en ander zich afspeelt. Wellicht om te benadrukken dat het verhaal, ondanks dat het 110 jaar geleden uitgebracht werd, ook nu nog parallellen heeft met de actualiteit. Martin Eden (Luca Marinelli, die op het filmfestival van Venetië bekroond werd als beste acteur) is een zeeman van eenvoudige komaf die de jonge aristocraat Arturo Orsini (Giustiniano Alpi) te hulp schiet als die in elkaar geslagen dreigt te worden. Als dank nodigt Arturo hem bij hem thuis uit voor het eten. Daar ontmoet Martin de mooie Elena (Jessica Cressy), Arturo’s zus, op wie hij op slag verliefd wordt. Als zij hem over Baudelaire vertelt, beseft hij dat hij snel de boeken in moet duiken om zich verder te ontwikkelen, wil hij ooit kans willen maken om met haar te kunnen trouwen. Zijn doel is om schrijver te worden, en ondanks een reeks vernederingen en afwijzingen, zet hij door. Op een feest bij de Orsini’s maakt hij kennis met filosoof Russ Brissenden (Carlo Cecchi) die het politieke vuur dat in hem brandt verder aanwakkert.

Het is die politieke laag die ‘Martin Eden’ complex maakt. Dat komt ook door de tweestrijdigheid die in het personage Martin zelf schuilgaat: enerzijds is hij een overtuigd libertariër voor wie vrijheid het hoogste doel is, een doel waar zelfs de liefde onderschikt aan is. Anderzijds is hij er ook niet vies van om socialistische motieven aan te wenden als de situatie daarom vraagt. Martin is ervan overtuigd dat het zijn lotsbestemming is om een hele grote meneer te worden, een literaire en politieke grootheid. Zijn megalomane houding maakt hem er niet sympathieker op, en bovendien voel je aan alles dat hij alleen maar keihard op zijn bek kan gaan. Dat zien we ook in een later stadium van de film, als Martin als inmiddels succesvol auteur niet alleen fysiek veranderd is, maar ook op emotioneel vlak: hij is een blaaskaak geworden die zijn intellect voornamelijk gebruikt om anderen mee de loef af te steken. Hij is gevierd maar onbegrepen, met als gevolg dat hij verdrinkt in zijn eigen existentiële wanhoop.

‘Martin Eden’ ziet eruit om door een ringetje te halen. Marcello schoot de film op 16mm en werkte met prachtige, verzadigde kleuren waarin je je met liefde laat onderdompelen. De historische beelden die in de film verwerkt worden, gaan er naadloos in op en weerspiegelen bovendien een eeuw van fascisme en neoliberalisme. Zo maakt Marcello er een film van alle tijden van en verdoezelt hij en passant ook de soms onoverzichtelijke intellectuele brei die de film over ons heen stort. We kijken meer naar theorieën dan naar personages die deze met hart en ziel uitdragen. Dat is het grootste manco aan ‘Martin Eden’. Luca Marinelli levert een ware tour de force, met gepassioneerd en intens spel. Hij speelt niet zozeer Martin Eden, hij belichaamt hem van top tot teen. Charmant kan hij zeker zijn, maar sympathiek is hij niet. Hij deinst er niet voor terug om zijn ziel, zaligheid en geloofwaardigheid in de strijd te gooien, om maar dat ultieme (politieke, individualistische) doel te bereiken. Waarom hij zo is, krijgen we niet te zien of te horen. Natuurlijk begrijpen we waarom iemand van eenvoudige komaf zich probeert omhoog te werken op de sociale ladder. Maar wat precies de achterliggende reden is van Martins allesomvattende en alles verwoestende drang naar de top, en wat hij hoopt te bereiken, blijft ongewis. We hadden Martin graag iets menselijker en sympathieker gezien, om ons beter in zijn positie te kunnen inleven. ‘Martin Eden’ is vooral op visueel vlak indrukwekkend. Ook de rol van Luca Marinelli is krachtig en ijzersterk. Maar het verhaal is – onnodig – ingewikkeld en een tikkeltje pretentieus.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 21 november 2019
DVD-release: 18 maart 2020