Shahada (2010)
Regie: Burhan Qurbani | 88 minuten | drama | Acteurs: Carlo Ljubek, Jeremias Acheampong, Maryam Zaree, Marija Skaricic, Sergej Moya, Vedat Erincin, Anne Ratte-Polle, Nora Rim Abdel-Maksoud, Burak Yigit, Yolette Thomas, Alexandros Gehrckens, Gerdy Zint, Niklas Gerroldt, Julia Graf, Jacob Jensen, Vivian Kanner, Alina Manoukian, Ali Murtaza, Jürgen Nafti
De ‘Shahada’ in de Islam betekent de geloofsgetuigenis, die iedere moslim dient uit te spreken om te tonen dat hij of zij gelooft dat er geen andere god is dan Allah en dat Mohammed Zijn profeet is. Deze geloofsgetuigenis wordt wel gezien als de belangrijkste van de vijf zuilen waarop de islam gefundeerd is. Immers, zonder het uiten van de Shahada kan de moslim niet volledig zijn. Burhan Qurbani – een jonge Duitse filmmaker met Afghaanse wortels – gebruikt de vijf zuilen van de islam om verschillende verhalen van jonge moslims in de Duitse moderne maatschappij aan op te hangen. Hij gebruikt de zuilen op eigen wijze en deelt de film op in vijf hierop gebaseerde hoofdstukken: de reis, de devotie, het offer, de zelfopoffering en de keuze van het pad. De lappendeken van verhalen past steeds op zeker moment in een van zuilen, zoals alle menselijke morele twijfels en dilemma’s in religie te vinden zijn. Het probleem is echter dat voor de moderne problemen waar de jonge protagonisten tegenaan lopen vanuit hun geloofsbeleving niet direct een oplossing te vinden is. En hoewel voorganger Vedat als tolerante en liberale imam de jongeren probeert te leren de koran juist niet op de letter te volgen maar zélf grenzen en verantwoordelijkheden te leren, blijkt dit voor alle personages makkelijker gezegd dan gedaan.
Regisseur Qurbani heeft met zijn film alle verschillende elementen willen tonen van de hedendaagse islam binnen een westerse maatschappij als de Duitse. Ieder mogelijk probleem waar jonge moslims tegenaan kunnen lopen, passeert de revue. Ongewenste zwangerschap, illegale abortuspillen, homoseksualiteit, liefdesrelaties met niet-moslims, schuld, boetedoening, drugs, fundamentalisme en onenigheid met ouders; de lijst met ellendige onderwerpen wordt langer en langer. Het is duidelijk dat Qurbani de afzonderlijke verhalen vooral gebruikt om een overkoepelend verhaal te vertellen, fragmentarisch wellicht, maar ook pakkend. Een bijkomend gevolg is echter dat geen van de verhalen werkelijk goed is uitgewerkt. De personages blijven – ondanks prima acteerwerk – eendimensionaal en raken maar nauwelijks. Het verhaal van de jonge Maryam, die zichzelf streng veroordeelt om haar onverantwoordelijke levensstijl en in haar verwarring toevlucht zoekt in de fundamentalistische islam, is veruit het beste uitgewerkt. De botsingen met haar liefdevolle maar de grip verliezende vader Vedat zorgen voor schaarse momenten van echte ontroering. De verhalen van Sammi en Ismail blijven achter qua niveau doordat hun innerlijke strijd te weinig met de kijker gedeeld wordt. De problemen zijn evident; allicht worden zij veroordeeld wegens respectievelijk homoseksualiteit en overspel. De film biedt echter geen enkel lichtpuntje, geen houvast: noch in het religieuze, noch in het seculiere.
Opvallend is de wijze waarop alle hoofdpersonen strijden met hun achtergrond, hun twijfels, hun religie, hun medemens, hun hopen en hun dromen. Er wordt in de gehele 88 minuten door geen van de hoofdpersonages ook maar een enkele keer gelachen. Niet in de discotheek, waar de film begint; niet thuis tijdens het eten; niet op het werk waar de Senegalese Sammi en de Duitse Daniel elkaar ontmoeten en niet in de relatie tussen Ismail en zijn vrouw en kind. De enige personages die – zij het wat besmuikt – giechelen, zijn de vrouwen in de gebedsruimte van Vedats moskee, als zij praten over hoe ze hun levens naar eigen goeddunken inrichten. Suggereert Qurbani hiermee dat er voor jonge moslims in westerse steden eigenlijk niets te lachen valt? Als dat inderdaad het geval is, toont hij geen genade; geen uitweg. Een boodschap die maar moeilijk te verteren is, kortom. Een andere boodschap is misschien te vinden in de parallelle thematiek over ouders en kinderen. Ofschoon de verhalen over religie gaan, speelt de relatie tussen ouder en kind steeds een minstens zo grote rol. Sammi krijgt er vooral van zijn eigen moeder genadeloos van langs als hij zijn homoseksualiteit opbiecht; Maryam vindt in haar vader juist haar enige steun maar ziet hem niet staan en Ismail kan alleen zijn eigen zoontje werkelijk liefhebben. Zijn minnares Leyla biecht op dat zij haar – inmiddels overleden – ongeboren kind nooit gewild had en Maryam zoekt toevlucht in een abortus. Volop conflict dus, in gezag, tussen generatie en tussen het oude en het nieuwe. Hoewel hier verschillende lezingen uit getrokken kunnen worden, blijft de film schipperen. Qurbani heeft genoeg stof tot nadenken geboden met zijn indrukwekkende debuut, maar mag bij een volgende film iets minder hooi op zijn vork nemen.
Ruby Sanders
Waardering: 3
Bioscooprelease: 21 april 2011
DVD-release: 28 november 2011