Sleepers (1996)
Regie: Barry Levinson | 147 minuten | drama, misdaad, thriller | Acteurs: Kevin Bacon, Billy Crudup, Robert De Niro, Ron Eldard, Minnie Driver, Vittorio Gassman, Dustin Hoffman, Terry Kinney, Brad Pitt, Jason Patric, Brad Renfro, Bruno Kirby, Joseph Perrino, Geoffrey Wigdor
‘Sleepers’ is een film die gebaseerd is op een ‘waar gebeurd verhaal’. De prent van regisseur Levinson heeft grote pretenties. De film wil zaken als seksueel misbruik en de vernietigende werking van een verblijf in tuchtscholen aan de kaak stellen. Helaas blijft ‘Sleepers’ steken in de pretentieuze opzet, zodat de film nooit uitstijgt boven de ‘waargebeurde woensdagavondfilms’ van RTL 4.
De film begint echter veelbelovend. De kijker maakt kennis met vier straatschoffies die kattekwaad uithalen in de New Yorkse wijk ‘Hell’s Kitchen’. Op een dag loopt een plagerijtje van de jongens zo uit de hand dat er een gewonde valt. De jongens worden naar een tuchtschool gebracht, waar ze het zwaar hebben. Wat heet: de knapen worden seksueel misbruikt en zowel lichamelijk als geestelijk mishandeld. Na de vrijlating uit het tehuis verliezen de vier vrienden elkaar uit het oog. Totdat twee vrienden, Tommy (Crudup) en John (Eldard), tien jaar later een oude bewaker (Bacon) van de tuchtschool ontmoeten. Verteerd door haat schieten de twee de bewaker dood. Het is aan de andere twee vrienden, Michael (Pitt) en Shakes (Patric) om hun makkers vrij te pleiten. Openbaar aanklager Michael werkt samen met Shakes aan een ingenieus plan om hun oude vrienden ‘onschuldig’ te verklaren van moord.
Op papier klinkt de film veelbelovend. De prent dankt zijn origine dan ook aan een roman. Auteur Lorenzo Carcaterra schreef ‘Sleepers’ als een (semi)-autobiografisch boek. Het personage ‘Shakes’, uit de film en de roman, is Carcaterra zelf. Het grootse verhaal leent zich uitstekend voor een geschreven verhaal, maar de lengte van de vuistdikke roman is duidelijk te veelomvattend om in een speelfilm te proppen.
De gebeurtenissen uit het boek, worden in een moordend tempo op de kijker afgevuurd. ‘Sleepers’ is met vaart geregisseerd, maar blijft erg onevenwichtig aanvoelen. Het begin van het verhaal wordt redelijk goed verteld, met veel aandacht voor details. In eerste instantie lijkt het er op alsof Levinson zijn hoofdpersonages op een kalme, rustige manier aan de kijker wil voorstellen. Via voice-overs vertelt Shakes (Patric) hoe hij zijn jeugd beleefde en wat er gaande was in zijn geboorteplaats ‘Hell’s Kitchen’. Met het flitsende camera-werk en de goed getroffen sfeer van het New York uit de jaren 60 levert dat prachtige plaatjes op.
Helaas gaat de film snel bergafwaarts. Levinson vertilt zich aan het script. De regisseur besteedt ruim aandacht aan de levensstijl van de jongeren, die voornamelijk bestaat uit het uithalen van kattenkwaad. Maar de personages worden nergens uitgediept. Het uiterlijk van de jongens lijkt het enige daadwerkelijke verschil te zijn tussen hen. Het zijn allemaal ‘goede jongens’ die per ongeluk ‘iets slechts’ hebben gedaan. Het spel van de kindacteurs weet nooit boven deze stereotyperingen uit te komen. De karakters weten niet te beklijven door de ‘platheid’ ervan.
De slecht uitgewerkte hoofdpersonen zorgen ervoor dat ‘Sleepers’ je nooit echt weet te raken. En dat is dodelijk voor een film als deze die mikt op de gevoelige snaar van de kijker. Het middenstuk van de film handelt over het seksuele misbruik van de vier vrienden. Levinson weet de gruwelijkheid van het leven in de tuchtschool goed weer te geven. De scènes in de school zijn erg somber en grauw weergegeven. Ook de dreiging van de keiharde bewakers komt goed over. Acteur Kevin Bacon speelt de sadistische hoofdbewaker Sean Nokes. Het acteerwerk van Bacon is degelijk, maar ook hij heeft te kampen met een te eendimensionaal personage. Nokes komt niet over als een echt mens, maar als een standaard slechterik zonder een greintje emotie. Dat is niet erg als ‘Sleepers’ een pretentieloze actiefilm zou zijn, maar in het geval van een ‘waargebeurde’ dramafilm is dergelijke stereotypering niet gepast.
De kritiek houdt echter niet op bij de slechte karakterontwikkeling. Tegen het einde van de film begint ‘Sleepers’ steeds ongeloofwaardiger te worden. De rechtszaak die laat in het verhaal plaatsvindt komt erg saai en langdradig over. Dat ligt niet aan de vaart van de prent, maar aan het acteerwerk. Brad Pitt en Jason Patric laten een ongeïnspireerde indruk achter door hun vlakke acteerwerk. Daarnaast doen vergezochte plotwendingen deze productie ook geen goed. Ook begint de prent een nare ondertoon te krijgen. Levinson lijkt met zijn film moord goed te willen praten. ‘Sleepers’ besteedt erg veel aandacht aan wat de jongens is aangedaan, maar wat de vrienden zelf op hun kerfstok hebben, wordt niet erg sterk belicht. Ook het (Amerikaanse) rechtssysteem wordt afgedaan als een slecht werkend beleid dat je gemakkelijk kunt misleiden. Nee, ‘MOET’ misleiden, omdat de wet misdadigers anders zomaar op straat zet. Misleiding is de enige manier om je recht te halen.
De film kent echter enkele goede punten in de vorm van Robert De Niro, Minnie Driver en Dustin Hoffman. Deze acteurs bieden aantrekkelijk acteerwerk en zijn een genot om naar te kijken. Jammer genoeg zijn hun rollen vrij beperkt.
‘Sleepers’ is een opgeklopte dramafilm vol vals sentiment en met een populistische ondertoon. Door de stereotype personages en de ongeloofwaardige plotwendingen, weet de film nooit boven de middenmoot uit te stijgen.
Frank v.d. Ven
Waardering: 2
Bioscooprelease: 14 november 1996