Sleepwalking Land-Terra Sonâmbula (2007)
Regie: Teresa Prata | 95 minuten | drama, avontuur, fantasie | Acteurs: Nick Lauro Teresa, Aladino Jasse, Filimone Meigos, Tânia Adelino, Erónia Malate, Alan Cristina Salazar, Gildo Arão Balate, Jorge Kanic Passe, Afonso Francisco, Frank Lipunda, Severino Rafael, Valdemar António, Hélio Fumo, Ilda Gonzalez, Laura Soveral, Ana Magaia, Issuf Mohamed, Aron Silva Bila, Eduardo Mazivilla, Aliaga da Silva, Marcela Chambale, Eduardo Durão, Prafutabai Jaiantilel, Candido Andrade, Eugénio Cumbane, Márcia Cumbane, Cergílio Félix, Alfredo Júnior, Nelson Magaia, Helena Muguambe
Mozambique is een land dat jarenlang in de greep was van een alles verwoestende burgeroorlog. De in Brazilië geboren Portugese cineaste Teresa Prata bracht haar jeugd in het Afrikaanse land door en sloot de Mozambikanen in haar hart. Toen ze het boek ‘Terra Sonâmbula’ (internationaal uitgebracht onder de naam ‘Sleepwalking Land’) las, voelde ze de dringende behoefte het verhaal van schrijver Mia Couto – en daarmee het verhaal van de hele bevolking van het door onrust geteisterde Afrikaanse land – op het witte doek te brengen. Ze wilde zo min mogelijk veranderen ten opzichte van de roman. En dus werd de hulp ingeschakeld van de lokale bevolking in Mozambique. Een aantal niet-professionele acteurs werd aangewezen voor de hoofdrollen en er werd zoveel mogelijk op lokatie gefilmd. Maar liefst zeven jaar is Prata met haar film bezig geweest, maar het resultaat mag er absoluut zijn.
Net als het boek toont deze film een verhaal in een verhaal. De oude man Tuahir (Aladino Jasse) en de twaalfjarige Muidinga (Nick Lauro Teresa) struinen het door oorlog verwoeste landschap af, op zoek naar voedsel, water en een veilig onderkomen. Ze hebben elkaar ontmoet in een vluchtelingenkamp, waar Tuahir de jongen van een wisse dood redde. Hun geschiedenis, die ongetwijfeld gruwelijk is, hebben ze verdrongen uit hun geheugen. Hoewel ze geen familieband hebben, heeft de oude man Muidinga onder zijn hoede genomen en ziet het als zijn taak de jongen te beschermen tegen het kwaad. Nadat ze op de vlucht zijn gegaan voor een rovende en moordende bende, stuiten ze op een uitgebrande bus vol verkoolde lichamen. Tussen de bezittingen van de doden vindt Muidinga een dagboek, waar hij gelijk door gefascineerd raakt. De analfabeet Tuahir vraagt hem het verhaal voor te lezen.
Het blijkt het verhaal te zijn van Kindzu (Helio Fumo), een jonge, idealistische man wiens wereld in elkaar stort wanneer zijn familie slachtoffer wordt van een moordlustige bende. Om de verwoestingen van zijn dorp achter zich te laten, trekt de jonge visser met zijn bootje de zee op, waar hij vluchtelinge Farida (Ilda Gonzalez) ontmoet. Zij houdt een verlaten schip bezet, waar ze wacht op haar verloren zoon. Kindzu, die verliefd op haar wordt, wil haar meenemen naar een land waar vrede is, maar zij vertikt het om te vertrekken zonder haar kind. De moedige Kindzu besluit dan voor zijn geliefde aan land te gaan om haar zoontje te zoeken. Tijdens het lezen van zijn verhaal raakt Muidinga ervan overtuigd dat hij Farida’s verloren zoon is. Hij wil naar haar toe en krijgt de stugge Tuahir uiteindelijk zo ver om met hem mee te gaan.
Tekenend voor de situatie van veel Mozambikanen is de uitzichtloosheid van hun bestaan. Regisseur Teresa Prata heeft hier een prachtige metafoor voor gevonden; de zoektocht van Tuahir en Muidinga leidt nergens toe. Sterker nog; ze komen steeds weer op dezelfde plek terug. Met andere woorden: ze kunnen hun lot niet ontlopen. Prata voegt een vleugje magisch realisme toe om haar personages een beetje op weg te helpen. Zo laat ze Muidinga een gat graven waaruit een rivier ontstaat die hen naar de zee voert. Maar ook de magie brengt hen jammer genoeg geen redding uit hun misère. Al levert het prachtige plaatjes op. Ondanks dat sombere perspectief blijkt de jonge Portugese filmmaker in staat haar film te voorzien van genoeg warmte en humor. ‘Terra Sonâmbula’ is dan ook verre van deprimerend. Het is eerder realistisch, en dat ondanks Prata’s fantasierijke aanpak. Er is slechts één onbegrijpelijke scène waarmee ze de plank misslaat. Maar die misstap is haar vergeven. Hoewel het acteerwerk vrij basic is, beschikken de acteurs over genoeg charme om hen hun amateurisme te vergeven. Dit verhaal in een verhaal ontvouwt zich als een sprookje en het camerawerk is daarop ingesteld. De vlekkeloze editing zorgt bovendien voor vloeiende overgangen.
‘Terra Sonâmbula’ mag dan een sombere film zijn, deprimerend is deze prent allerminst. Door de inventieve manier waarop twee verhalen ineen zijn verweven, maar ook door de kracht van het script, dat gelukkig dicht bij de bestseller van Mia Couto blijft. Ondanks de onervarenheid van de acteurs weet regisseur Teresa Prata haar kijkers voor zich te winnen met een gedurfde mix van menselijk drama, magisch realisme en een vleugje romantiek. ‘Terra Sonâmbula’ werd op het filmfestival van Kerala (India) terecht beloond met de FIPRESCI-prijs 2007, uitgedeeld door de internationale federatie van filmcritici. Dit bijzondere staaltje Afrikaanse cinema verdient absoluut een groter en breder publiek!
Patricia Smagge