Stuk! (2014)

Regie: Steven de Jong | 110 minuten | thriller, drama | Acteurs: Jackie van Parijs, Yolanthe Sneijder-Cabau, Leo de Jong, Elodie Hooftman, Cas Jansen, Pleuni Touw, Tatum Dagelet, Steven de Jong, Rick van Elk, Fedde Hoekstra, Rense Westra, Dick van den Heuvel, Yldau de Boer, Ilyas Incesulu,Sanneke Bos, Fleur de Lisle, Kim Kötter, Shriejan Paudel, Okko van der Pol, Mees Bink, Nynke Faber, Hilly Harms, Rosalinde den Outer, Nick Golterman, Amin Ait Bihi, Youri Zwavrel, Henk Douwsma, Johan Nijholt, Frans Vriesendorp, Wietske de Jong, Froukje Schaaf, Romke Gabe Draaijer, Ron Schaft, Judith Visser, Aafje van der Pol

Met ‘Stuk!’ heeft regisseur Steven de Jong, bekend van onder andere ‘De schippers van de Kameleon’, ‘De hel van ’63’ en de ‘Snuf’-serie, geprobeerd een nieuwe weg in te slaan. Uit onvrede met de gang van zaken bij zijn vorige films heeft hij de film (gebaseerd op de bestseller van Judith Visser) in eigen beheer uitgebracht. De concessies die hij aan externe partijen moest doen (vooral financiers), waren hem een doorn in het oog. Het was daarom zijn insteek een geheel onafhankelijke film te maken. Die compromisloze instelling is benijdenswaardig. Het lijkt tegenwoordig schier onmogelijk een film te maken zonder de hulp van buitenaf. Alleen Alex van Warmerdam en Paul Verhoeven weten zich met alle moeite aan alle bemoeienissen te onttrekken. Toch zitten er voordelen aan dit soort projecten. Het geeft filmmakers alle vrijheid om de grenzen van het cinematografisch kader op te zoeken. Niet gehinderd door blokkades is de weg vrij voor een goede wisselwerking tussen filmische stijlkenmerken en het narratief. Dit pleidooi voor echte cinema kan daarmee gezien worden als een vorm van klassieke auteurscinema. De Jong toont daardoor zijn ware talent als filmmaker. En dat valt nog niet mee.

Elizabeth (Jackie van Parijs) wordt gepest op school. Haar overgewicht maakt haar tot een makkelijk doelwit bij haar klasgenoten. Het probleem wordt door haar leraar en moeder over het hoofd gezien. Daarom vlucht ze weg in haar fantasie. Haar knappe klasgenoot Alec speelt daarin de hoofdrol. Beetje bij beetje nemen die droombeelden echter de overhand en ontvouwt zich een gevaarlijk spel met haar medeleerlingen.

Dat de productiewaarde van ‘Stuk!’ niet al te hoog ligt, is geen onoverkomelijk probleem. Het geeft De Jong de kans zich te richten op puur cinematografische filmtechnieken. Stijl moet vrij baan krijgen. Zonder onnodige opsmuk is het gebruik van licht, de cameraposities en het acteerwerk meer dan anders van essentieel belang. ‘Stuk!’ kiest daarin voor een rauwe en kleurloze benadering. Kunstlicht is vrijwel afwezig. Dat resulteert in een sterk gevoel van authenticiteit. Ook de positie van de camera draagt daar aan bij. Veel extreme close-ups, met gebruik van groothoeklens, geven het gevoel dicht op de huid te zitten van de tot waanzin gedreven Elizabeth. Het acteerwerk van de onervaren actrice is daarbij niet slecht. Voor Nederlandse begrippen zijn er meer acteerprestaties ingetogen en naturel. Helaas gaat dat lang niet bij iedereen goed en zitten sommige acteurs er volkomen naast met hun intonatie.

In pakweg de eerste drie kwartier wordt zo een beklemmende kijk gegeven op een tot explosie gedoemd leven. Daarna valt ‘Stuk!’ als een pudding in elkaar. Daar zijn vooral de overvloed aan thematiek, overbodige plotlijnen en wisselende perspectieven debet aan. Elizabeth en haar medescholieren krijgen niet alleen te maken met pesten, maar ook is er een abortusproblematiek, zijn er signalen van anorexia en komt er ook nog een loverboy bij kijken. Het is een beetje veel. Alsof het gehele oeuvre van Carry Slee in de film moest worden geïmpregneerd. De film laveert in zekere zin tussen het veelgeprezen ‘Spijt’ (Dave Schram) en de Stephen Kingverfilming ‘Carrie’ (Brian de Palma). Het onvermogen om tussen de twee te kiezen, resulteert in een film die het dan beide probeert te zijn. Het gevolg daarvan is dat het niveau van die films geenszins gehaald wordt. ‘Stuk!’ blijft daarbij ver binnen de grenzen van het toelaatbare. Dat kan allemaal veel scherper. Zeker zonder de invloed van externe bemiddelaars. Ook is de speelduur van een kleine twee uur te lang. Door een gebrek aan fijnzinnigheid wordt al snel duidelijk hoe de vork in de steel zit. De spanning is dan al gevlogen.

De poging van Steven de Jong om ‘Stuk!’ op geheel eigen kracht te maken is lovenswaardig. Toch lijkt hij ergens het spoor bijster geraakt te zijn. ‘Stuk!’ is daardoor een rommelige film die te vaak sterke momenten afwisselt met de vaker voorkomende zwakke. Terug naar de tekentafel!

Wouter Los

Waardering: 2

Bioscooprelease: 11 juni 2014
DVD-release: 18 november 2014