The Amityville Horror (1979)

Regie: Stuart Rosenberg | 112 minuten | horror, thriller | Acteurs: James Brolin, Margot Kidder, Rod Steiger, Murray Hamilton, Don Stroud, Michael Sacks, Val Avery, Helen Shaver, Irene Dailey, Amy Wright, Marc Vahanian, Natasha Ryan, K.C. Martel, Meeno Peluce

In deze film spelen de gebeurtenissen zich af in een vrij afgelegen huis in Amityville. Direct aan het begin worden er de kijker de nodige scènes voorgeschoteld waarin een heel gezin wordt uitgemoord. De bewoners die een jaar later in het huis hun intrek nemen worden al snel geconfronteerd met de nodige onrustbarende gebeurtenissen: de onverklaarbare stemmen en geluiden die gehoord worden, de vliegen die uit het niets tevoorschijn komen, de hond die tegen het huis staat te blaffen, het ‘onzichtbare vriendinnetje’ van Kathy’s dochtertje, ramen die vanzelf open en dicht gaan…langzaam maar zeker wordt duidelijk dat er iets duisters rondwaart in het zo rustiek gelegen huis in Amityville….

Ondanks de doden die in het begin van de film vallen, blijven fysiek geweld en/of bloederige taferelen verder opvallend achterwege. De kracht van deze film is gelegen in suggestie. Suggestie door de vreemde gebeurtenissen die na verloop van tijd leiden tot gevoelens van onbehagen en onrust, en wel omdat er geen afdoende verklaring is voor de overmaat ervan. Wat de onverklaarbare gebeurtenissen des te onrustbarender maakt is de langzame opkomst ervan. De geleidelijke verstoring van het levensgeluk van de hoofdpersonen en hun onderlinge familierelaties komen daardoor in- en aangrijpender over dan wanneer vanaf het begin af aan het nodige onheil in alle hevigheid zou losbarsten. Wat hier ook aan bijdraagt is de vergrote identificatie die tot stand komt doordat er de kijker relatief uitgebreid met de hoofdpersonen kennismaakt.

De horror komt in deze film voornamelijk tot stand door de angst van de diverse karakters, en wel uitgebeeld door gezichtsuitdrukkingen die al naar gelang de ontwikkelingen variëren van licht onbehagen tot pure doodsangst. Doodsangst die langzamerhand ontstaat bij de gewaarwording van een onbestemde duivelse aanwezigheid die met overduidelijk kwaadaardige bedoelingen in het huis rondwaart en waartegen men weerloos lijkt te zijn. Hiermee komt de nodige psychologische horror tot stand doordat er wordt ingespeeld op een van de meest diepliggende angsten van de kijker en wel de angst voor het onbekende met alle mogelijke bedreigingen van dien. Daarnaast komt er na verloop van tijd ook een andere dreiging tot stand. George wordt langzamerhand zowel fysiek als geestelijk beïnvloed en gaat zich steeds vreemder gedragen waarbij hij verwilderde maar ook apathische gezichtsuitdrukkingen vertoont. Bij de kijker ontstaat zodoende zowel bezorgdheid om zijn eigen welzijn, maar ook onrust door de dreiging die er onmiskenbaar van hem uit gaat. Wanneer hij tot gewelddaden overgaat, lijkt het nog slechts een kwestie van tijd voor hij, net als de vorige bewoner, zijn gezin te lijf gaat…In deze ontwikkelingen ligt ook een deel van de psychologische horror in deze film: er komt een dreiging vanuit de eigen gelederen tot stand en er wordt een beroep gedaan op de angst voor de aantasting tot zelfs het verlies van de eigen persoonlijkheid… hetgeen later nog explicieter tot uiting komt in diverse letterlijke bezetenheidsscenes…

Wat ook bijdraagt aan de beklemmende sfeer is de vakkundige cameravoering. Hiermee worden van het begin af aan op gepaste wijze de nodige gevoelens van onbehagen bij de kijker opgeroepen: in- en uitzoomen, close-ups van gezichtsuitdrukkingen, goed gekozen camerahoeken waarmee de nietigheid van diverse personen wordt benadrukt… De camera wordt in deze film op vakkundige wijze gehanteerd en wel in zodanige mate dat in een later stadium volstaan kan worden met al de meest simpele cameravoering. De camera beweegt zich enkel nog langzaam door het interieur van het huis…en meer dan dat wordt er niet in beeld gebracht. Maar toch wordt ook hiermee opnieuw het beoogde effect bereikt: gevoelens van onrust en huiver bij de gewaarwording van een onzichtbare, maar wel degelijk kwaadwillende en duivelse aanwezigheid…

Ondanks de goed opgeroepen beklemmende sfeer zijn er toch wat minpunten in deze film te onderkennen. De fysieke gelijkenis van George met de vorige bewoner van het huis is feitelijk overbodig. De oorzaak van de duistere gebeurtenissen ligt immers verder in het verleden waarbij de vorige bewoner slechts ook een slachtoffer van de kwaadwillende kracht in het huis was. En om zijn fysieke gelijkenis met George te verklaren als ook een gevolg van duivelse invloeden is te ver gezocht om geloofwaardig te zijn… Verder rijst de vraag wat het voor zin heeft te suggereren dat de kwaadwillende kracht op kilometers afstand de auto van de priester onklaar kan maken en hem met blindheid kan slaan. De priester had immers ook wel tegengehouden kunnen worden door het voorspelbare onbegrip van zijn superieuren. Door de manier waarop hij echter nu gestopt wordt, wordt de duistere kracht gebombardeerd tot een wel erg oppermachtig iets….té oppermachtig. Beter was geweest om de duivelse invloeden te beperken tot slechts het huis zelf, om het zo des te meer als een oord des doods en verderf over te laten komen….

Deze film is een schoolvoorbeeld te noemen van hoe door middel van voornamelijk suggestie een goed geslaagde en voortdurend beklemmende sfeer bereikt kan worden. Daarnaast zorgt met name de angst van de diverse hoofdpersonen voor de nodige effectieve horror. Gecombineerd met een goede cameravoering, goed gelukte schrikeffecten en een effectief gebruik van licht en donker maakt dit deze film tot een aanrader voor een geslaagd avondje sfeervol griezelen.

Frans Buitendijk

Waardering: 4

Bioscooprelease: 14 februari 1980