The Armstrong Lie (2013)
Regie: Alex Gibney | 122 minuten | documentaire
Begin 2013 biechtte wielrenner Lance Armstrong bij talkshowhost Oprah Winfrey zijn langdurige gebruik van EPO, bloeddoping en hormonen op. Daarmee kwam voorgoed een einde aan een carrière die, ondanks zijn vele prijzen, gebukt ging onder de dopingspeculaties. Maar hoe zat het ook alweer precies? Armstrong (1971) was een vrij onbekende renner bij het grote publiek toen hij zijn eerste koersen in Europa reed (in zijn allereerste wedstrijd werd hij zelfs laatste). Pas tijdens zijn eerste Tour de France, waarin hij een etappe won, en het verrassend gewonnen wereldkampioenschap raakte de wereld bekend met de flamboyante Texaan.
In oktober 1996 werd bij Armstrong teelbalkanker geconstateerd, een ziekte die al snel uitzaaide naar zijn longen en hersens. Hij genas en maakte zijn eerste comeback in het wielerpeloton in 1998. Sterker dan ooit. Zijn eerste volledige profseizoen na zijn terugkeer, 1999, culmineerde onder andere in zijn eerste touroverwinning. Drie weken lang vertoonde Armstrong, souplesse als waarmerk tentoonspreidend, zijn ongebreidelde wil tot macht. Zowel in de tijdrit en in het hooggebergte wist hij met zijn fijne tred en ongelooflijke wattage vriend en vijand te verrassen. Zijn klasse was dat Armstrong ergens zijn zinnen op kon zetten, uit revanche, ambitie of omdat hij zich uitgedaagd voelde, en zijn doelstellingen vervolgens kon realiseren.
De er op volgende jaren zouden er nog zes nieuwe gele truien volgen, een record in de wielergeschiedenis. De eerste verdachtmakingen omtrent het gebruik van verboden middelen, vooral afkomstig van de Franse pers, lagen al snel op de loer. Het was na zijn zeven Touroverwinningen de primaire reden om zich terug te trekken uit de wielerwereld en zich in het vervolg te richten op zijn stichting, the Lance Armstrong Foundation, ten bate van het kankeronderzoek en bekend van de bijbehorende gele armbandjes. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kon en de Amerikaan besloot terug te keren in het peloton voor een tweede comeback, voor de Tour van 2009. Niet alleen om geld in te zamelen voor zijn stichting, maar ook om te bewijzen volledig dopingvrij te zijn. Het zou uiteindelijk zijn figuurlijke doodsteek betekenen. De hernieuwde aandacht, verdachte bloedwaarden in die ronde en de diepgaande onderzoeken die er op volgden, zouden ten lange leste leiden tot zijn grote ontmaskering vier jaar later.
Het komt allemaal aan bod in ‘The Armstrong Lie’, van documentairemaker Alex Gibney. Aanvankelijk was het zijn insteek een documentaire te maken over wat de glorieuze terugkeer aan het wielerfront van Armstrong moest zijn. Echter zorgde het dopingdemasqué ervoor dat Gibney zijn oorspronkelijke idee rigoureus moest aanpassen. Want Armstrong bleek geen slachtoffer te zijn, maar vooral dader, manipulatieve machtsmisbruiker en leugenaar. Het levert in ‘The Armstrong Lie’, een tamelijk tweezijdig beeld op. Gibney volgde Armstrong tijdens zijn comeback in 2009 op de voet, mocht in zijn hotelkamer komen en liet zijn objectiviteit varen ten opzichte van zijn fanschap. Dat betekent dat de docu ook nergens te kritisch wordt. Eerder blijft het een nogal statische synopsis van Armstrongs carrière. Gibney lijkt zelf ook niet helemaal meer te weten wat hij van dit alles moet denken. Lance Armstrong komt daarbij zelf enkele malen aan het woord en weet alles wat fout is weer recht te trekken. Daarmee is meteen het grootste probleem van ‘The Armstrong Lie’ genoemd. Als overzicht voldoet het redelijk, maar een aanvulling op wat al bekend is van de zaak is het geenszins. Eerder lijkt het een herhaling van zetten. Bovendien is het wel heel erg op de Amerikaanse leest geschoeid. Van de bij nader inzien te sentimentele opbouw van Armstrongs prestaties en zijn ziekte tot aan het gemis van Europese betrokkenen.
Het is bekend hoe het verder met Armstrong gegaan is. The Boss was in zijn carrière een onvoorstelbaar gedreven iemand, die in de overdrijving van die deugd niet alleen dictatoriale maar ook paranoïde trekken vertoont. Zijn arrogante zoektocht naar controle, dominantie en macht , waar de doping een belangrijk onderdeel van was, zorgden er uiteindelijk voor dat zijn zeven gele truien a posteriori door de Tourdirectie werden ingetrokken, dat zijn eigen stichting niets meer met hem te maken wilde hebben en dat zijn grootste sponsors weg liepen of geld van hem wilden ontvangen. Toch is het niet één en al bedrog en bederf dat Armstrong de wereld in heeft gebracht. Hij stond aan de voet van de professionele mondialisering van het moderne wielrennen en zonder hem had de sport er heel anders uit gezien. Het is jammer dat ‘The Armstrong Lie’ dit soort objectieve en weldoordachte standpunten mist.
Wouter Los
‘The Armstrong Lie’ verschijnt woensdag 16 juli 2014 op DVD en blu-ray.