The Great Escape (1963)

Regie: John Sturges | 172 minuten | actie, drama, oorlog, avontuur | Acteurs: Steve McQueen, James Garner, Richard Attenborough, James Donald, Charles Bronson, Donald Pleasence, James Coburn, Hannes Messemer, David McCallum, Gordon Jackson, John Leyton, Angus Lennie, Nigel Stock, Robert Graf, Jud Taylor, Hans Reiser, Harry Riebauer, William Russell, Robert Freitag, Ulrich Beiger, George Mikell, Lawrence Montaigne, Robert Desmond, Til Kiwe, Heinz Weiss, Tom Adams, Karl-Otto Alberty

‘The Great Escape’ is een spannende oorlogsfilm vol avontuur, gebaseerd op een waargebeurd verhaal uit de Tweede Wereldoorlog. Eén van de oorspronkelijke gevangenen, Paul Brickhill, schreef een boek over zijn ervaringen in Stalag Luft III en de massale ontsnapping waar hij aan meedeed. Dit was de basis voor de film, die volgens betrokkenen voor negentig procent accuraat was.

Hoewel de krijgsgevangenen in werkelijkheid voornamelijk Britse officieren waren van de Royal Air Force, hebben de makers een aantal Amerikanen aan de cast toegevoegd, om de film aantrekkelijker te maken voor het Amerikaanse publiek. Zo speelt James Coburn, de man met het granieten gezicht en unieke stemgeluid de rol van Louis Sedgwick, bijgenaamd de “Manufacturer”, omdat hij van alles in elkaar weet te knutselen. James Garner is Hendley, de “Scrounger”, die als scharrelaar en dief de benodigde uitrusting voor de uitbraak weet te regelen. Maar de grootste Amerikaanse bijdrage komt van Steve McQueen, als Virgil Hilts, de “Cooler King”. De “cooler” in kwestie is de speciale isoleercel, waar hij telkens gevangen wordt gezet als hij weer zelfstandig probeert te ontsnappen. Met het personage van Hilts is ook meteen het grootste loopje genomen met de historische werkelijkheid. De eigenzinnige ster stond er namelijk op om allerlei stunts uit te mogen halen met zijn motorfiets. Regisseur Sturges, die al veel te stellen had gehad met McQueen tijdens de opnamen van ‘The Magnificent Seven’ gaf hem zijn zin. Het leverde een fantastische achtervolgingsscène op, die inmiddels tot de klassiekers behoort.

Tenslotte is er nog Charles Bronson als de zwijgzame Danny Velinski, de “Tunnel King”. Hij is verantwoordelijk voor het graven van de tunnels die tot hun vrijheid moeten leiden en hoewel Bronsons acteertalent vrij beperkt was, was hij hier perfect op zijn plaats.

Maar ook de Britse topacteurs laten zich niet onbetuigd. Richard Attenborough, later zelf regisseur van epische films als ‘A Bridge too Far’ en ‘Gandhi’, maakt van het meeste van zijn rol als Roger Bartlett, de leider van de ontsnappingskunstenaars. Maar ook Donald Pleasence is indrukwekkend als meestervervalser Blythe, die op tragische wijze langzaam blind wordt.

Het ingenieuze plan om te ontsnappen en de nauwgezette uitvoering, inclusief het wegmoffelen van al het weggegraven aarde wordt erg mooi in beeld gebracht. De strapatsen van de gevangenen drijven de correcte Duitse kommandant Von Luger (Hannes Messemer) tot wanhoop. Grappig ook om te zien hoe hij steeds meer gaat vermoeden dat er iets groots staat te gebeuren, maar dat de geallieerden hem telkens te slim af zijn.

‘The Great Escape’ is het schoolvoorbeeld van de klassieke Hollywood oorlogsfilm, vol met avontuur, spanning, humor en stoere mannen met een nobele inborst. Uit de film blijkt duidelijk dat de geallieerde soldaten het als hun plicht zien om te proberen te ontsnappen, wat de Duitsers ook als een verworven recht erkennen. Zij doen op hun beurt hun best eventuele uitbraakplannen te voorkomen. Zo ontspint zich een kat-en-muis spel, dat met veel vaart en luchtig wordt opgediend. Hiermee wordt echter wel de suggestie gewekt dat het allemaal een spel is, alsof er helemaal geen oorlog aan de gang is. Het krijgsgevangenkamp is mooi aangeveegd, netjes opgeruimd en de gevangenen worden absoluut niet slecht behandeld. Als het niet echt gebeurd zou zijn, zou je het haast niet geloven. Net zo min als de naïviteit van de Duitsers om alle gevaarlijke potentiële ontsnappers bij elkaar in één kamp te plaatsen. In de toon ligt dan ook het enige minpuntje van de film. Het geheel ontrolt zich zo ontspannen, dat de dramatische wending die het verhaal na de massale uitbraakpoging neemt, ineens behoorlijk uit de toon valt. Het valt Sturges aan te rekenen dat hij niet meer balans heeft aangebracht in het verloop van de film. Maar ‘The Great Escape’ blijft hoe dan ook een aanrader, al is het maar vanwege de stunts die McQueen uithaalt met zijn motor.

Hans Geurts

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 19 september 1963