The Thirteenth Floor (1999)
Regie: Josef Rusnak | 100 minuten | actie, drama, thriller, romantiek, science fiction | Acteurs: Craig Bierko, Armin Mueller-Stahl, Gretchen Mol, Vincent D’Onofrio, Dennis Haysbert, Steven Schub, Jeremy Roberts, Rif Hutton, Leon Rippy, Janet MacLachlan, Brad William Henke, Burt Bulos, Venessia Valentino, Howard S. Miller, Tia Texada, Shiri Appleby, Bob Clendenin, Rachel Winfree, Meghan Ivey, Alison Lohman, Hadda Brooks, Ron Boussom, Ernie Lively, Toni Sawyer, Brooks Almy, Darryl Henriques, Suzanne Harrer, Lee Weaver, Geoffrey Rivas, Travis Tedford, Jeff Blumenkrantz, Andrew Alden, Johnny Crawford
Filmmaker Roland Emmerich, bekend van spektakelfilms als ‘Independence Day’ en ‘The Day After Tomorrow’ weet te verrassen als producent van de virtual realityfilm ‘The Thirteenth Floor’. Net zoals collega Michael Bay zich met ‘The Island’ van een meer filosofische, reflectieve kant liet zien, nodigt Emmerich met het door Josef Rusnak geregisseerde ‘The Thirteenth Floor’ meer dan gewoonlijk uit tot het gebruiken van de grijze massa. De film heeft wel degelijk zo zijn gebreken, en de pech net na betere films over hetzelfde onderwerp te zijn uitgekomen (‘Dark City’, ‘The Matrix’, ‘eXistenZ’), maar een interessante thematiek, een originele setting, en film noir-elementen maken de film toch het kijken waard.
De film begint niet bepaald als een typische sci-fi-film, wat het later des te verrassender maakt wanneer er sprake is van computerpersonages en virtuele werelden. In het begin maakt de kijker kennis met de wat oudere man Hannon Fuller, een degelijk innemend acterende Armin Mueller-Stahl, in het Los Angeles van de jaren dertig, gepresenteerd in sepiatinten. Hij begint met de ook in ‘The Matrix’ geuite stelling dat onwetendheid heerlijk is (“ignorance is bliss”), gezien de ontdekking die hij heeft gedaan en die hij per brief, via een bartender, aan zijn vriend Douglas Hall wil overbrengen. Hij komt thuis, gaat naast zijn vrouw liggen en dan wordt er ingezoomd op zijn ogen, en treedt de kijker een soort wormgat binnen, om ineens naar een andere wereld getransporteerd te worden. Naar de tegenwoordige tijd, waarin Fuller simpelweg een gebruiker blijkt te zijn van een virtueel programma dat hij zelf gecreëerd heeft.
Na deze eerste shock is het nieuwtje er echter wel vanaf, omdat dit al verschillende malen eerder (en beter) is gedaan in films. Dan moet de film (meer)waarde zien te creëren middels het detectiveverhaal wanneer Fuller niet veel later om het leven wordt gebracht. Een agent (Dennis Haysbert, president David Palmer uit de serie “24”) zit zakenpartner Douglas Hall (Craig Bierko) op de hielen omdat alle bewijzen naar hem wijzen terwijl hij zelf van niets weet en zijn missie om achter de waarheid te komen door naar de virtuele wereld te reizen bezorgen de film de broodnodige vaart en doelmatigheid. Daarnaast wordt aanvankelijk het gezichtspunt in dit virtuele wereld-verhaal omgedraaid ten opzichte van ‘The Matrix’. Hall wordt namelijk door de bartender uit 1937 (D’Onofrio), een pure computercreatie, geconfronteerd met zijn daden wanneer deze achter de waarheid komt. Het is interessant om nu eens de maker, met wie de kijker zich de hele tijd geïdentificeerd heeft, ter discussie te stellen. Wat is zijn verantwoordelijkheid ten opzichte van deze nieuwe intelligentievormen, die echt een bewustzijn en (bijna) een ziel lijken te hebben? Het zijn vragen waaraan geraakt werd in ‘A.I’, maar natuurlijk ook al in klassieke vertellingen als ‘Der Golem’ en ‘Frankenstein’.
Ook dit blijkt echter niet de hele waarheid te zijn, aangezien de makers het noodzakelijk vinden om het idee van virtuele werelden door te blijven trekken in de trant van ‘eXistenZ’, zodat niet meer duidelijk is wat nu werkelijkheid en wat virtuele realiteit is. Het is een beetje teveel van het goede, al wordt hierdoor het perspectief wel weer op een boeiende manier verschoven en komt er een intrigerend thema naar boven over een liefde tussen een digitale creatie en een schepper. Wat zijn de voorwaarden voor het liefhebben van een persoon, en wat zijn de grenzen? Kun je met jezelf of in een wereld leven terwijl je weet dat alles artificieel is? Kun je liefde en oprecht geluk ervaren wanneer je weet dat dit misschien alleen maar afkomstig is van programmering? Maar dan, zijn wij allemaal in biologisch opzicht ook niet tot op zekere hoogte geprogrammeerd? Het zijn vraagstukken die uiteindelijk interessanter blijken te zijn dan het hele gespeel met de wereld-in-wereld-in-wereld-structuur of het moordmysterie zelf, maar helaas wordt hier slechts kort aan geraakt. Ook jammer is het dat hoofdrolspeler Craig Bierko, normaal een comedy-acteur, een zwart gat van acteertalent en emoties is en dat ook zijn tegenspeelster Gretchen Mol, hoewel gezegend met een mooie klassieke schoonheid, weinig gevoelens weet over te brengen. De energieke, prikkelend acterende Vincent D’Onofrio en een gedistingeerde Armin Mueller-Stahl weten gelukkig voor enige compensatie te zorgen, en de femme fatale/film noir-elementen die de film bevat bieden daarnaast ook enige meerwaarde. ‘The Thirteenth Floor’ is een redelijke virtual realityfilm, weliswaar met potentie die niet optimaal benut wordt, maar die toch zeker de aandacht vast weet te houden.
Bart Rietvink