Brubaker (1980)

Regie: Stuart Rosenberg | 132 minuten | drama | Acteurs: Robert Redford, Yaphet Kotto, Jane Alexander, Murray Hamilton, David Keith, Morgan Freeman, Matt Clark, Tim McIntire, Richard Ward, Jon Van Ness, M. Emmet Walsh, Albert Salmi, Linda Haynes, Everett McGill, Val Avery, Ron Frazier, David Harris, Joe Spinell, James Keane, Konrad Sheehan, Roy Poole, Nathan George, Don Blakely, Lee Richardson, John McMartin, Alex Brown, John Chappell, Brent Jennings, Harry Groener, William Newman, Noble Willingham, Wilford Brimley, Jane Cecil, Ebbe Roe Smith, Young Hwa Han, Vic Polizos, Jack OLeary, James Dukas, J.C. Quinn, Jerry Mayer, Ivy Featherstone, Kent Broadhurst, Hazen Gifford, Elane Rower Richardson, John R. Glover, Bill McNulty, Linda Milligan, Rob Garrison, James E. Fraunfelter Jr., Ritch Brinkley, David E. Williams, E.J. Pearcy, J.K. Mahle, Vivian P. Bass, Greg Martin, Philip E. Combs, Richard L. Denny, Michael Holiday

Robert Redford speelt de hoofdrol in een uitstekend portret van het wel en wee in een gevangenis in het zuiden van Amerika. Goed verhaal, atypisch voor Hollywood-maatstaven en een sterke cast. Wellicht de beste in het genre van gevangenisfilms.

‘Brubaker’ ontstond in een periode waarin gevangenisfilms ‘in’ waren. Films zoals ‘The Jericho Mile’ en ‘Escape from Alcatraz’ zijn vergelijkbaar met regisseur Stuart Rosenberg’s weergave. Grootste verschil is dat Rosenberg (‘The Amityville Horror’, 1979) zijn aandacht het meeste richt op de gevangenisdirecteur in plaats van op de gevangenen. Bovenstaande invalshoek zorgt voor een verfrissend perspectief en sympathie voor degene die een zwaar bewaakte gevangenis leidt.

Redford (‘Three Days of the Condor’) is geknipt voor de rol als jonge, bevlogen directeur Brubaker. Redford overtuigt als bezield mens die de gevangenen hun zelfrespect terug wil geven in plaats van hen af te tuigen. De voorstanders van de harde aanpak – en dat zijn de meesten in het gevangenissysteem – zien Redford’s humane aanpak met argusogen aan. De tactiek van de nieuwe gevangenisbaas is tegelijkertijd bewonderenswaardig en sympathiek, maar of het uiteindelijk genoeg is om een verouderd systeem van binnenuit te vernieuwen? Wie weet.

Regisseur Rosenberg baseerde zich op het waargebeurde verhaal van auteur Thomas Merton, die tijdens de productie van ‘Brubaker’ fungeerde als adviseur. Het resultaat is een evenwichtig geheel dat zelfs leidde tot een Oscarnominatie in 1981 voor het beste screenplay. ‘Brubaker’ focust zich op de nieuwe directeur, maar ook op de bewakers, de gevangenen én de politiek. De gedetineerden, eigenlijk de slechteriken, reageren het positiefst op Redford’s menswaardige aanpak. De door corruptie geteisterde bewaking raakt hopeloos verdeeld, maar het is de politiek, zoals wel vaker in films uit de zeventiger/tachtiger jaren, die alle goede hoop als sneeuw voor de zon doet verdwijnen. De idealist Redford loopt uiteindelijk tegen een muur aan van belangen, handel en macht.

‘Brubaker’ opent je ogen en blijft interessant tot en met het einde. Intrigerend is het eerste half uur, waarin Redford van dichtbij ziet wat de gevangenen elke dag voor ellende meemaken. Daarna verandert hij stukje bij beetje de verroeste gevangenisstructuur. Redford belichaamt de sociale kijk op de mens, of hij nu vrij rondloopt of gevangen zit. Hij ziet iedereen als gelijke en wil samen zorgen voor een menswaardig onderkomen. Een gruwelbeeld voor degenen die geloven in een harde aanpak en discipline. Rosenberg toont dat de harde aanpak kan leiden tot misstanden en geweld en een hele dunne scheidslijn tussen criminelen en ordehandhavers.

Redford wordt omgeven door een sterke cast, die de film extra cachet geeft. Hamilton (‘Jaws’) speelt een puike rol in een voor hem bekende rol als gladde politicus die naar buiten toe vriendelijk is, maar intern van zich afbijt. Kotto (‘Live and Let Die’) haalt een goed niveau als bewaker die verstrikt raakt in persoonlijke belangen en de wensen van zijn collega-bewakers. Let bovendien op goede rollen van de bekoorlijke Alexander, die Redford politiek uit de wind probeert te houden, Emmet Walsh in een typische rol en een vroege rol van Morgan Freeman.

Eigenlijk kent ‘Brubaker’ geen zwakke plekken of het moet het einde van de film zijn dat enigszins geforceerd en overbodig lijkt. Een prima Redford, een stevige cast, een originele invalshoek en een uitgebalanceerd verhaal doen de rest. Wellicht één van de beste producties in het genre van gevangenisfilms.

Robbert Bitter

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 6 november 1980