Carmen Meets Borat (2008)

Regie: Mercedes Stalenhoef | 80 minuten | documentaire

Ook zo gelachen om de film ‘Borat: Cultural Learnings of America for Making Benefit Glorious Nation of Kazakhstan’ (2006)? De bewoners van het Roemeense dorpje Glod waren er minder gelukkig mee. Met de komst van de Amerikaanse filmploeg naar het amper 1500 zielen tellende gehucht veranderde er veel voor de bewoners van Glod. Filmmaker Sacha Baron Cohen maakte gretig gebruik van de onwetendheid van de bewoners. Het dorp moest Borats thuisstad Kuzcek in Kazakhstan voorstellen en de bevolking werd neergezet als onnozele en primitieve karikaturen. Cohen profiteert van het feit dat de mensen uit Glod geen woord Engels spreken of verstaan en geeft ze wat rotcenten ter compensatie. Wanneer de film zijn première beleeft, stort de wereldpers zich ineens op Glod en zijn inwoners. Dan pas komt uit wat voor een smerig spelletje de Amerikaanse filmploeg heeft gespeeld met de straatarme Roemenen. Jaloezie, verdenkingen en verdeeldheid houden de mensen van Glod in hun greep. Louche westerse advocaten zien kun kans schoon om er een extra slaatje uit te slaan. Ze beloven de mensen van Glod gouden bergen, maar laten hen vervolgens aan hun lot over.

De Nederlandse documentairemaakster Mercedes Stalenhoef heeft de impact die ‘Borat’ had op Glod van dichtbij kunnen filmen. Geheel toevallig was ze erbij. Tijdens een vakantie in Roemenië in 2005 liep ze de zeventienjarige Carmen tegen het lijf. Het meisje vertelde over haar dromen om het straatarme Glod – wat letterlijk vertaald overigens ‘modder’ betekent – te verlaten. Ze wil een nieuw leven beginnen in Spanje, waar de mannen romantisch en fatsoenlijk zijn. Het leek Stalenhoef interessant om een film over haar te maken. Ook de vader van Carmen, een idealist uit het communistische tijdperk die met zijn geld graag iets wil doen voor de gemeenschap van Glod, trok haar aandacht. In overleg met de familie begon ze met filmen. De focus ligt aan het begin van ‘Carmen Meets Borat’ (2008) dan ook op het dagelijks leven van Carmen. In Glod zijn meisjes van haar leeftijd doorgaans al getrouwd, maar zelf weet ze het zo net nog niet. Het liefst zou ze emigreren naar Spanje, weg uit de armoede. Glod wordt bevolkt door schreeuwerige mannen die de pijn van hun armzalige leven wegdrinken in de bar van Carmens vader. Haar buurjongen Christi is verliefd op haar, en zij vindt hem ook wel aardig, maar trouwen… dat gaat voor haar net een stap te ver.

‘Carmen Meets Borat’ verandert abrupt wanneer de filmcrew van ‘Borat’ opduikt. Carmens opa wordt geïnterviewd. Enthousiast toont hij voor de camera de gereedschappen die hij gebruikt om te lassen. In de film ‘speelt’ hij echter de abortusexpert van het dorp. Een vrouwelijke dorpsgenoot wordt door Borat stevig omhelst. In de film wordt ze geïntroduceerd als zijn zuster, de vierde beste hoer in Kazakhstan. Stalenhoef wilde aanvankelijk niets doen met het hele ‘Borat’-verhaal, omdat Carmen zelf niet in beeld komt. Maar toen ze zag welk effect de film had op de bevolking, wist ze dat ze er niet omheen kon. ‘Borat’ was het gesprek van de dag. De mensen voelden zich belazerd en wilden ook ineens geld zien van de filmploeg van Stalenhoef, omdat ze van de Amerikanen ook geld hadden gehad. Stalenhoef hield zich echter aan de afspraak: vooraf was afgesproken om aan het einde van de productie een bedrag te doneren aan het hele dorp. Met dat geld zou een kerk kunnen worden afgebouwd. De benadering van de mensen van Glod werd echter een stuk moeilijker. Desondanks krijgt de filmmaakster het voor elkaar haar focus op Carmen te behouden. De ontwikkelingen rond ‘Borat’ vormen slechts een hulpmiddel in de manier waarop ze het leven in Glod portretteert.

Schrijnend is het om te zien hoe een stel gesjeesde westerse advocaten tracht een slaatje te slaan uit de situatie. De onwetende bewoners wordt een vette worst voorgehouden in de vorm van een schadeclaim van 30 miljoen. Een drietal ‘prominenten’ uit het dorp – de burgemeester, de vader en de opa van Carmen – wordt naar Hollywood gestuurd om hun eisen duidelijk te maken. Maar LA werd nooit bereikt. In London worden ze bij de filmstudio van 20th Century Fox aan hun lot overgelaten. Ondertussen wordt het voor Carmen steeds moeilijker haar droom te verwezenlijken. De relatie met haar vader komt onder grote spanning te staan. Mercedes Stalenhoef blijft ondanks alle verwikkelingen dicht bij Carmen. De liefde en de familiebanden staan centraal, evenals de vraag hoe je kunt overleven onder barre omstandigheden. Dit integere en boeiende portret was de Nederlandse inzending voor de Oscar voor beste lange documentaire, maar kwam helaas niet door de voorselectie heen. Jammer, want ‘Carmen Meets Borat’ had zeker niet misstaan tussen de genomineerden.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 4 december 2008