Earthflight (2011)

Regie: John Downer | 312 minuten | documentaire | Voice-over: David Tennant

De mens heeft altijd al gedroomd van de verovering van het luchtruim. Hoewel we daar dankzij het technisch vernuft van een aantal knappe koppen inmiddels deels in geslaagd zijn, vormen de vogels nog steeds de beste en meest inspirerende voorbeelden van wezens die de vliegkunst puur met behulp van de eigen lichaamskracht onder de knie hebben gekregen. Bovendien kunnen onze vliegtuigen bij lange na nog niet tippen aan de manoeuvreerbaarheid en diversiteit die zo kenmerkend  zijn voor het fenomeen vogelvlucht. Wellicht dat er daarom relatief veel toegewijde vogelaars zijn die op vrije dagen in alle vroegte met hun verrekijkers en fotocamera’s in weer en wind de natuur opzoeken. Het zesdelige BBC-kroonjuweel ‘Earthflight’ stelt je als kijker in staat om voor een keer de wereld door de ogen van onze gevederde medeschepselen te beleven. Elke aflevering behandelt een of twee continenten en toont ons karakteristieke landschapselementen, menselijke bouwwerken en steden van internationale importantie vanuit vogelperspectief. De eerste aflevering zoomt in op Noord-Amerika en laat je meeliften op de ruggen van trekkende sneeuwganzen (ongelooflijk taaie rakkers die jaarlijks epische reizen van ruim vierduizend kilometer maken), bruine pelikanen en de immer esthetisch bekoorlijke Amerikaanse zeearenden. Met name de beelden vanuit de lucht, waarbij imposante panorama’s van springende duivelsroggen (die haast lijken te zweven), jagende tuimelaars, massaal het strand belegerende degenkrabben en de restanten van de eens zo machtige Noord-Amerikaanse bizonkudden aan het oog van de kijker voorbijtrekken, zijn van een adembenemende schoonheid. Helemaal verbluffend zijn de haarscherpe opnamen van jagende roodstaartbuizerds, gracieuze luchtacrobaten die de kunst verstaan om zelfs wendbare guanovleermuizen uit de lucht te plukken.

In de overige afleveringen is het genieten van machtige andescondors en kleurrijke ara’s in hun natuurlijke omgeving (Zuid-Amerika), kraanvogels, ganzen en ooievaars tijdens de jaarlijkse vogeltrek (Europa), nijver vissende Afrikaanse zeearenden, miljoenen flamingo’s die alkalische zoutmeren omtoveren tot hectometers brede roze vlakken en sierlijk op de thermiek zwevende gieren (Afrika), zwaluwen die de Chinese Muur en de illustere Verboden Stad bezoeken, Chinese kraanvogels die in een moment van zeldzame harmonie vergezeld worden door vossen en zeearenden (Azië) en de vermoedelijk grootste zwerm grasparkieten die ooit door mensenogen is aanschouwd (Australië). Interessant genoeg is de aandacht niet exclusief gevestigd op de gevleugelde hoofdrolspelers, maar kunnen we vanuit de lucht ook een fraaie blik werpen op onder meer vissende grizzlyberen, etende tijgers, uit de woelige baren oprijzende witte haaien en migrerende gnoes en zebra’s, herbivoren die constant beloerd en belaagd worden door de hongerige koning der dieren. De serie maakt ook duidelijk dat veel vogels prestaties leveren waar zelfs de fitste topsporters onder ons nog een puntje aan kunnen zuigen. Zo moeten Indische ganzen tijdens hun jaarlijkse tochten van India of Pakistan naar Centraal-Azië en vice versa elke keer de machtige Himalaya overwinnen, een beproeving die de dieren over duizelingwekkende hoogten van zo’n zevenduizend meter voert. Om lang op zulke grote hoogtes te kunnen vertoeven, is het lichaam van een Indische gans (ook wel streepkopgans genoemd) op diverse manieren aangepast aan het leveren van zware inspanningen in hoge luchtlagen. Indische ganzen kunnen zelfs onder de meest ijzige omstandigheden het warmteverlies beperken, terwijl ze door de hoge zuurstofaffiniteit van de hemoglobine in hun bloed tevens in staat zijn om in extreem ijle lucht op efficiënte wijze voldoende zuurstof op te nemen.

De grote man achter ‘Earthflight’ is de bekende filmmaker en schrijver John Downer. De Brit heeft al vaker baanbrekende technische snufjes ingezet om net die intieme beelden te vergaren die zijn films een uniek karakter geven. Zo maakte Downer eerder al furore met bijzondere documentaires over Bengaalse tijgers, Afrikaanse olifanten en ijsberen, films waarvoor hij als boomstammen, mesthopen en sneeuwballen vermomde camera’s gebruikte om heel dicht bij deze illustere dieren te komen. De filmbeelden in ‘Earthflight’ zijn tot stand gekomen door gebruik te maken van moderne HD-camera’s (die soms op de ruggen van gedeeltelijk tamme vogels werden geplaatst), zweefvliegtuigjes, drones, met filmapparatuur volgepropte helikopters en ultralichte motorluchtvaartuigen. Het maken van de documentaire heeft maar liefst vier jaar in beslag genomen, een tijdsbestek waarbinnen veertig landen zijn bezocht en ruim honderd vogelsoorten op film zijn vastgelegd. Het resultaat van al deze noeste arbeid is een exuberant kijkfestijn voor de rechtgeaarde natuurliefhebber. En de kans is heel groot dat je na het zien van deze reeks nooit meer op dezelfde manier naar vogels kijkt.

Frank Heinen

‘Earthflight’ verschijnt dinsdag 27 november 2012 op DVD en blu-ray.