Michael Kohlhaas (2013)

Regie: Arnaud des Pallières | 122 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Mads Mikkelsen, Mélusine Mayance, Delphine Chuillot, David Kross, Bruno Ganz, Denis Lavant, Roxane Duran, Paul Bartel, David Bennent, Swann Arlaud, Sergi López, Amira Casar, Jacques Nolot, Christian Chaussex, Nicolas Capelle, Guillaume Delaunay, Jean-Louis Coulloc’h

In de eerste helft van de 16e eeuw leefde in de buurt van Berlijn de paardenhandelaar Hans Kohlhase die onderweg naar een handelsbeurs in Leipzig twee van zijn paarden moest afstaan aan jonkheer Von Zaschwitz onder het valse voorwendsel dat het om een tolbetaling zou gaan. Kohlhase stapte naar de plaatselijke rechter, maar zijn zaak werd van tafel geveegd, waarna Kohlhase een klein leger weet te formeren en het recht in eigen handen neemt. Na een periode van moord en brandstichting wordt hij uiteindelijk zes jaar later in 1540 gearresteerd en geradbraakt.

Deze geschiedenis is gebruikt in de novelle ‘Michael Kohlhaas’ van Heinrich von Kleist uit 1811. Von Kleist gebruikte de historische figuur van Kohlhase om de politieke situatie in zijn eigen tijd te becommentariëren. Kohlhaas is hier een man die opkomt voor zijn recht maar op alle mogelijke manieren wordt tegengewerkt door een systeem van corruptie en geweld waarin machthebbers vrij spel hebben. De goudeerlijke Kohlhaas ziet zich geen andere mogelijkheid dan met geweld zijn gelijk te behalen.

In de gelijknamige film ‘Michael Kohlhaas’ (2013) wordt de rol van Kohlhaas vertolkt door de populaire charismatische acteur Mads Mikkelsen die zijn best doet Kohlhaas zo stoïcijns en zwijgzaam mogelijk neer te zetten. Het is dat Mikkelsen er de geschikte acteur voor is om twee uur lang een getergd gezicht te trekken, maar deze film wordt er niet beter van. Dat laatste is niet de fout van Mikkelsen maar van van regisseur Arnaud des Pallières die koos voor een minimale vertelstijl waarbij de kijker niet door de vertelling wordt heengeleid maar achteraf moet beredeneren wat er ongeveer in de tussentijd is gebeurt. Het is een veel toegepaste stijl die meestal prima werkt voor kleine vertellingen waarbij het zorgt voor een niet dwingende spanning, maar bij een verhaal als die van ‘Michael Kohlhaas’, dat neigt naar epische heroïek, lukt het maar niet om ermee in de tweede versnelling te komen.

Wanneer het personage van Kohlhaas eenmaal van start is gegaan met zijn geweldsorgie worden er flinke sprongen in de tijd genomen, waarin Kohlhaas zich zonder enige verklaring plotseling ontpopt tot een leider van een klein leger van schijnbaar ontevreden boeren en andere boze lieden. Hoe Kohlhaas deze mensen aantrekt, wat hij precies doet om zijn missie onder het volk te brengen en hoe dit volk hem vervolgens in de wildernis weet te vinden blijft compleet buiten beschouwing of wordt niet voldoende duidelijk gemaakt. Dit laatste is ook te wijten aan de soms fragmentarische montage waarin minder belangrijke zaken uitgebreider worden getoond dan de meer relevante.

De film weet in de eerste instantie de sfeer van onmacht in een koude en hardvochtige 16e eeuw waarin burgerrechten nog maar net van de grond komen goed te vangen. Wanneer de paarden van Kohlhaas worden afgenomen, zijn knecht door de vechthonden van de baron wordt verminkt en zijn vrouw wordt gemolesteerd en daarna sterft, leven we als kijker vanzelfsprekend met hem mee. Tel daarbij een aantal fraaie plaatjes op in het Centraal Massief in het zuiden van Frankrijk en de film heeft het in zich om een meeslepend epos te worden. Maar daarna lijkt het alsof Des Pallières niets meer te vertellen heeft en vervalt hij in een serie van lange weinig boeiende scènes waarin hij speelt met de morele kwestie of de wraakactie van Kohlhaas wel gerechtvaardigd is; waarom doet hij het? Voor zijn vrouw? Voor de paarden? Voor gerechtigheid?

Maar wat vooral opvalt aan deze scènes is de focus op het irrelevante, het halfhartige spel van de bijrollen en dat de verhaalopvolging nogal abrupt is; in de ene scène staan de zaken er nog zo voor, in de daaropvolgende scène komt een boodschapper terloops vertellen dat de situatie compleet is omgedraaid. Het resultaat is dat we als kijker wat struikelend van het ene moment in het andere door het verhaal van Michael Kohlhaas gaan zonder echt meegesleept te worden.

Alberto Ciaccio

Waardering: 3

Bioscooprelease: 3 oktober 2013