1917 (2019)
Regie: Sam Mendes | 119 minuten | drama, oorlog | Acteurs: George MacKay, Claire Duburcq, Dean-Charles Chapman, Mark Strong, Andrew Scott, Richard Madden, Colin Firth, Benedict Cumberbatch, Daniel Mays, Pip Carter, Andy Apollo, Paul Tinto, Josef Davies, Billy Postlethwaite, Gabriel Akuwudike, Spike Leighton, Robert Maaser, Gerran Howell, Adam Hugill, Richard McCabe, Benjamin Adams, Anson Boon, Kenny Fullwood, Tommy French, Nabhaan Rizwan
Sam Mendes brak in 1999 door met zijn alom geprezen zwarte komedie ‘American Beauty’. Zijn debuutfilm sleepte maar liefst vijf Oscars in de wacht, waaronder die voor Beste Film en Beste Regie. Mendes werd in één klap een van meest gevraagde regisseurs van Hollywood en ging een glansrijke carrière tegemoet. Sindsdien heeft de regisseur veel soorten genres beoefend: misdaad met ‘Road to Perdition’ (2002), romantiek met ‘Revolutionary Road’ (2008) en ‘Away We Go’ (2009) en actie met de James Bond-films ‘Skyfall’ (2012) en ‘Spectre’ (2015). Een film die echter vaak wordt vergeten in zijn filmografie is het ondergewaardeerde ‘Jarhead’ (2005), een ingetogen oorlogsfilm over een groep militairen tijdens de Golfoorlog. Toen de film uitkwam was het een grote flop. Velen dachten een actiespektakel te gaan zien, maar dit was niet wat zij kregen. In plaats van geweld en explosies zagen zij een aangrijpend verhaal over een thema wat meestal niet centraal staat in oorlogsfilms: verveling. Soms bestaat oorlog voeren uit simpelweg niks doen en ‘Jarhead’ geeft daar een fascinerend kijkje in. Met de jaren hebben steeds meer mensen hun aanvankelijke mening over de film herzien, maar helaas is ‘Jarhead’ nog altijd vrij onderbelicht gebleven in de carrière van Mendes. Daarom is het zeer interessant dat hij met zijn nieuwe film ‘1917’ toch weer is teruggekeerd naar het oorlogsgenre.
‘Time is the enemy’, luidt de tagline van ‘1917’. De eerste paar minuten van de oorlogsfilm bevestigen deze slogan al gelijk. Sam Mendes verspilt namelijk geen enkele seconde en gooit zijn personages gelijk in een bloedstollende race tegen de klok. ‘1917’ opent in een met bloemen bezaaide heide in Frankrijk, waarin soldaten Blake (Dean-Charles Chapman) en Schofield (George MacKay) worden gewekt uit hun rust. Het tweetal krijgt verontrustend nieuws te horen: een groot aantal Britse soldaten, waaronder Blake’s eigen broer, dreigen onbewust in een Duitse valstrik te lopen. Omdat de telefoonlijnen niet werkzaam zijn, is het aan de jonge soldaten om de boodschap te overhandigen en de naderende strijd te voorkomen. Zij zullen echter hoogst vijandelijk terrein moeten doorkruisen om hun missie te voltooien, een missie waarbij zij hun leven geen enkel moment zeker zijn.
Sam Mendes presenteert ‘1917’ in twee secties die zijn gemaakt om eruit te zien als een paar lange, ononderbroken scènes. Net zoals bij andere films waarin dit is toegepast, zoals Oscarwinnaar ‘Birdman’ (2014), wordt op deze manier de schijn gewekt dat de film zonder cuts is gefilmd. Deze techniek kan in sommige gevallen erg vermoeiend zijn, maar in het geval van ‘1917’ is dat gelukkig niet het geval. Mendes en zijn filmmonteur Lee Smith naaien de scènes namelijk naadloos aan elkaar, op een manier die alles behalve pretentieus of vervelend is. Wat blijkt: een ononderbroken oorlogsfilm is reuze spannend. Mendes duwt de kijker midden in de actie en creëert zo een erg realistische en meeslepende kijkervaring. Te allen tijde volgen wij als medereizigers de personages – in de ellenlange loopgraven, in donkere tunnels, in gebombardeerde huizen – terwijl zij zich stap voor stap richting hun bestemming begeven. De film biedt haast geen enkel moment om uit te ademen.
Iets wat vaak ook een struikelblok vormt bij een ononderbroken structuur zijn de personages. Je volgt als kijker immers de hele speelduur dezelfde karakters, in dit geval Blake en Schofield. Het verhaal wordt volledig verteld vanuit hun perspectief en met onsympathieke personages zou je dan simpelweg te kort schieten. Maar ook dit is gelukkig niet het geval in ‘1917’. Blake en Schofield zijn namelijk twee erg charismatische karakters. In tegenstelling tot veel andere soldaten in oorlogsfilms zijn zij namelijk geen wandelende clichés, maar geloofwaardige mensen van vlees en bloed. Veel krijg je als kijker niet over hen te weten, maar wat je wél krijgt is meer dan genoeg. Blake is bijvoorbeeld nog vrij naïef, hij is er stellig van overtuigd dat hij zijn missie zonder kleerscheuren zal voltooien. Schofield is ouder en wijzer, hij heeft eerder gevochten en is stukken minder optimistisch over de missie. Maar toch is er een sterke band tussen de twee wapenvrienden. Hoe lang zij elkaar kennen of hoe zij überhaupt bevriend zijn geraakt blijft onbekend. Er zijn dan ook geen langdurige introducties of flashbacks naar hun vroegere levens. De film kauwt dit de kijker niet voor en laat deze hier zelf over na denken.
Een minpunt in ‘1917’ zijn enkele bijrollen. Naast hoofdrolspelers Chapman en MacKay wordt de rest van de cast namelijk aangevuld door grote namen uit de Britse film- en televisiewereld. Deze acteurs verschijnen in onaanzienlijk kleine bijrollen, zoals bekend Brits acteur Benedict Cumberbatch. Deze cameo’s zijn vrij onnodige, bijna aandachttrekkende, afleidingen van het daadwerkelijke verhaal. Zij stelen de focus van Chapman en MacKay, twee nog vrij jonge acteurs die de film juist een mate van realisme verschaffen. Als marketingstrategie zijn de castingskeuzes begrijpelijk, maar in de context van de film zijn ze uitermate afleidend.
Als een suspensevolle oorlogsfilm is ‘1917’ van een zeer hoog niveau. Twee uur lang weet de film je zonder moeite in zijn greep te houden. Zodanig is de film eigenlijk succesvoller als een thriller dan als een doordacht onderzoek naar de oorlog zelf. Mendes lijkt niet zozeer geïnteresseerd te zijn in de achterliggende ideeën van die tijd. Eerder wilt hij zijn kijker een gevoel meegeven, namelijk de complete machteloosheid en angst van de hoofdpersonages. Daar is absoluut niets mis mee, alhoewel het de film wel onderscheidt van eerdere Eerste Wereldoorlog-films, zoals bijvoorbeeld ‘Paths of Glory’ (1957), die de tijdperiode gebruikte om verscheidene onrechten en controverses aan te kaarten. Mensen die opzoek zijn naar een oorlogsfilm met een complex verhaal zijn hier dan ook aan het verkeerde adres. ‘1917’ is een film die het vooral moet hebben van zijn technische en visuele aspecten, en daarin excelleert de film royaal.
Len Karstens
Waardering: 4
Bioscooprelease: 9 januari 2020
DVD- en blu-ray-release: 27 mei 2020