A Few Mornings, an Evening (2024)
Regie: Astrid van Nimwegen | 71 minuten | documentaire | Met: Jana Benesova en diverse honden, hanen, kippen, schapen, ganzen en geiten
In ‘A Few Mornings, an Evening’’gebruikt Astrid van Nimwegen (1985, Nederlandse Film Academy) dezelfde opbouw als die Beethoven gebruikte bij het componeren van zijn zesde symfonie (Pastorale). Dat deze de bijnaam heeft gekregen ‘de Pastorale’ komt perfect overeen met het thema dat Van Nimwegen ons voorschotelt: sfeerobservaties van het plattelandsleven, op een Tsjechische boerderij.
De film begint net als in het allerberoemdste stuk van Beethoven, met wat liefelijk gekweel: een hond die in de keuken ligt te wachten, de kippen die altijd op zoek zijn naar wat te pikken tussen de stenen, op de achtergrond het gekraai van de haan, de geiten, de schapen. Ach, wat kan een mens nog meer willen. Het is allemaal zacht aan de ogen en we zijn nog niet bekend met het drama van de film. Net als in de Pastorale van Beethoven is het liefelijke gezang van de vogels en van de Koekoek, niet meer dan een voorspel op het grote onweer dat komen gaat.
Als dat eenmaal is losgebarsten, uitgewerkt en verder gedreven herneemt het pastorale karakter van de muziek weer zijn loop. In ‘A Few Mornings, an Evening’ is het al niet anders. De goede waarnemer ziet al een paar aanwijzingen in het gedrag van de geiten. Ook voor hen zal de grote dag aankomen dat de bok de boerderij zal aandoen en de dames zal belagen met het nodige geweld.
Van Nimwegen filmt alles vanaf statief. Dat brengt een enorme rust in het vertoonde en voorkomt dat de film hijgerig wordt. Het statief wordt niet zomaar neergezet. De regisseur ziet door het oculair van de camera meer dan een boerderij. Ze ziet prachtige schilderijen met een subtiel maar al te zeer aanwezig lijnenspel. Als bevoorrechte kijker mogen we meegenieten van die schilderijen als we er maar op voorbereid zijn dat af en toe een hond een kip of een ander dier het tableau in komt lopen en dat de ‘geschilderde’ deuren ook nog open blijken te kunnen gaan.
De cameravoering is subtiel en het script schrijft zichzelf. We hebben toch de neiging om de gedragingen van de dieren te interpreteren op basis van menselijke emoties. Dit antropomorfisme dringt zich op naarmate men langer de beelden, met name in het eerste deel, van ‘A Few Mornings, an Evening’, bekijkt. Vooral het zo op het oog opvallende gedrag van de hennen zet een mens aan het denken. Dat kippen niet vooraan stonden toen het intellect werd uitgedeeld blijkt wel zeer duidelijk uit ‘A Few Mornings, an Evening’. Maar de echte sterren van deze productie zijn natuurlijk de geiten en de bok. Verschillende malen zien we de geiten dromerig in de lens kijken en al antropomorfiserend denk je dan dat de dieren verlangen naar meer romantiek in hun leven. We kunnen slechts gissen naar hun fantasieën. Met de intrede van de bok doet ook de romantiek intrede in het leven van de geiten. Ze weten er wel weg mee, alles zeer discreet in beeld gebracht natuurlijk.
Als belangrijke referentie in het genre van de boerderijdierenfilms geldt ‘Gunda’ (2020) van de Russische regisseur Victor Kossakovsky. Ook hier een pastorale-achtige opbouw rond de zeug Gunda die een flinke hoeveelheid biggetjes baart waar ze zichtbaar zielsveel van houdt. Maar ook voor Gunda gaat het boerenleven zijn gang. Astrid van Nimwegen heeft fotografie en bewegend beeld gekozen om haar creativiteit te uiten. Minimalisme en theater brengt ze op een cinematografische wijze evenwichtig bij elkaar. Mensen en andere dieren nemen op voet van gelijkwaardigheid deel. Dat blijkt mede uit de ochtendrituelen die we mogen meemaken en waar ook de harde werkelijkheid van het boerenleven niet wordt geschuwd. Het is geen toeval dat het shot waarbij de boerin liefdevol een hen oppakt die het allemaal niet zo goed kan bijbenen al snel gevolgd wordt door een shot van een emmer met veren en een hakblok met bijl en bloed. Zeer subtiel in beeld gebracht, ook al zal Astrid van Nimwegen daar zelf ook wel van geschrokken zijn.
Ton IJlstra
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 2 mei 2024