Gräns (2018)

Regie: Ali Abbasi | 108 minuten | drama, fantasie, romantiek | Acteurs: Eva Melander, Eero Milonoff, Jörgen Thorsson, Ann Petrén, Sten Ljunggren, Kjell Wilhelmsen, Rakel Wärmländer, Andreas Kundler, Matti Boustedt, Tomas Åhnstrand, Josefin Neldén, Henrik Johansson, Ibrahim Faal

Zweden staat alom bekend als een stabiel en welvarend land. Gezonde mensen met gezonde banen en gezonde gewoontes, met een sociaal vangnet om de ergste klappen op te vangen en de troostende muziek van ABBA als zelfs dat vangnet niet meer helpt. Hoe makkelijk is het te vergeten dat Zweden ook het land is met een (inmiddels afgeschaft) omstreden sterilisatieprogramma voor sociaal en raciaal ongewenste individuen. En met een vreemde mythologie waarin we onder meer reuzen en trollen tegenkomen. Trollen die, zoals iedereen weet, mensenkinderen verwisselen voor hun eigen broedsel.



Dat ambigue karakter van de Zweden is het eerste waar je aan denkt na het zien van het arthouse-mysterie-romantisch drama ‘Gräns’. In dit Zweedse curiosum ontmoeten we de gruwelijk lelijke douanebeambte Tina, een vrouw met een neus als een bloedhond, die ze gebruikt om aan reizigers te snuffelen die misschien iets te verbergen hebben. Tina woont in een huisje in een woud met de lapzwans Roland. Op een dag ontmoet Tina de al even lelijke Vore, een man met wie ze een onmiddellijke klik voelt. Een klik die dieper gaat dan die gedeelde lelijkheid.

Dat de voornaamste personages afzichtelijk zijn is natuurlijk geen minpunt, maar hun onalledaagse uiterlijk zorgt er wel voor dat je als kijker geen emotionele binding met hen krijgt. De filmgeschiedenis is vergeven van de lelijkerds met wie we ons met alle liefde identificeren, maar het probleem is dat de mismaakte gezichten van Tina en Vore alleen de meest fundamentele emoties vertonen (woede, angst en geilheid) en dat we voor de subtielere emoties geen herkenningspunten hebben.

Tegenover dat gebrek aan emotionele herkenbaarheid staat een pracht van een plot. Hoe langer ‘Gräns’ duurt, hoe beter je begrijpt waar deze film nou echt over gaat en hoe ingenieus alle verhaallijnen uiteindelijk samenkomen. Het zou zonde zijn om meer over die plot te verklappen, maar ook hier speelt het karakter van de Zweedse samenleving een belangrijke rol.

Het grotere verhaal had eenvoudig ondergesneeuwd kunnen raken in de vele vreemde elementen die deze film kent. Zelden zagen we zoveel bizarre scènes als in dit drama, van de snuffelende douanebeambte tot een volkomen geflipte seksscène. Als kijker moet je dan maar net het vertrouwen hebben dat al die buitenissigheid een hoger doel dient. Wie dat vertrouwen heeft wordt beloond met een van de meest originele en ingenieuze arthousefilms van dit jaar.

Henny Wouters

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 8 november 2018
DVD-release: 10 juni 2019