All That Breathes (2022)

Recensie All That Breathes CinemagazineRegie: Shaunak Sen | 97 minuten | documentaire

De Indiase metropool New Delhi is een van de grootste en meest vervuilde steden op onze inmiddels overbevolkte aardbol. Toch is de natuur zelfs in zo’n door en door menselijke omgeving zelden ver weg. Gekko’s en padden komen na zonsondergang richting kunstmatige lichtbronnen om zich te laven aan een banket van eiwitrijke insecten. Wilde zwijnen vinden hun stekje in de grote stad en een duizendpoot kruipt door een poeltje, terwijl er tegelijkertijd een vliegtuig overkomt en zijn reflectie achterlaat in het water.

Maar de meest talrijke, en in elk geval meest zichtbare niet-menselijke bewoner van Delhi is misschien wel de zwarte wouw (Milvus migrans), een even sierlijke als ingenieuze roofvogel. De wouwen houden zich vooral graag op rond de vuilnisbelten in de stad, waar een snel en makkelijk maaltje altijd binnen het bereik van hun klauwen en snavels is. Ondanks die gratis snacks hebben de vogels het niet makkelijk in het urbane broeinest dat de Indiase hoofdstad is. Smog en lukraak tussen de huizen getrokken stroomkabels werpen zich op als serieuze gevaren die jaarlijks de nodige vogellevens eisen. Maar de grootste vijand is de levensgevaarlijke cocktail van vervuiling en klimaatverandering. Die maakt de van nature al verzengende zomerhitte en onreine lucht in New Delhi nog extremer, waardoor steeds meer vogels door hittestress, uitputting of ademhalingsproblemen letterlijk uit de lucht vallen.

Gelukkig kunnen de dieren rekenen op de hulp van de barmhartige samaritanen Mohammad Saud (die het liefst aangesproken wordt als Saud) en Nadeem Shehzad, twee broers die zich ontfermen over zieke, uitgeputte en verzwakte vogels. Samen met hun kompaan Salik Rehman proberen ze zoveel mogelijk wouwen (maar ook uilen en andere vogelsoorten) te redden en rehabiliteren. De broers doen dit al heel lang en zijn met het werk begonnen nadat een plaatselijk dierenziekenhuis geen zwarte wouwen accepteerde omdat het als roofvogels echte vleeseters zijn. Omdat Saud en Nadeem moslims zijn, delen ze het hindoeïstische bezwaar om vleesetende dieren te helpen niet. Sterker, ze zien de wouwen als waardevolle en nuttige dieren die helpen om de groeiende afvalberg in de hoofdstad enigszins binnen de perken te houden.

Het duurt niet lang voordat je bewondering krijgt voor het werk van de broers. Met uiterst bescheiden middelen (op een gegeven moment hebben ze amper nog genoeg geld om voldoende vlees te kopen voor het groeiende leger roofvogels in de opvang) en al hun vernuft, staan ze dag en nacht klaar voor de vogels, ondanks dat ze naast hun reddingswerk ook nog een handel in zeeppompjes bestieren. Wat vooral opvalt is hun respect voor alles wat leeft. Saud en Nadeem geloven niet in de almachtige superioriteit van de mens en de minderwaardigheid van andere dieren. Voor hen is elk organisme een belangrijk onderdeel van de kringloop van het leven en intrinsiek waardevol. ‘All That Breathes’ beeldt die gedachte uit met indringende close-ups van de wouwen en uilen in de opvang, maar ook met fraai geschoten panorama’s en macrobeelden die het contrast accentueren tussen de (vaak verborgen) stadsnatuur en de lelijke kanten van menselijke overbevolking. De soundtrack, die vooral gebruikmaakt van ingetogen, delicaat golvende synthesizerklanken, past prima bij die soms wat dromerig aandoende shots.

‘All That Breathes’ verrijkt de fraaie beelden met filosofische voice-overs van de hoofdrolspelers. In die audiofragmenten beschrijven ze de schoonheid, vindingrijkheid en veranderlijkheid van de natuur. Zo zingen de zangvogels steeds harder om boven het stadslawaai uit te komen en gebruiken de wouwen sigarettenpeuken om zich te ontdoen van parasieten. Ondanks hun goede werk, moeten Saud en Nadeem vaak moeite doen om niet aan wanhoop en moedeloosheid ten prooi te vallen. “Ons werk is slechts een pleister op een stinkende wond”, verzuchten ze als ze zien hoeveel vogels ze moeten helpen en beseffen dat lang niet elk slachtoffer van de grootstedelijke vervuiling en hitte te redden is. Toch blijven ze stoïcijns doorgaan, hoewel Nadeem de wens heeft om meer van de wereld te zien en in de Verenigde Staten te studeren. Ook de soms doorsijpelende spanningen die gepaard gaan met het leven als moslim in een overwegend hindoeïstische gemeenschap, zorgen voor de nodige moeilijkheden.

De melancholieke ondertoon en het feit dat de vogelredders misschien wel vechten tegen de bierkaai, zorgen ervoor dat ‘All That Breathes’ de kijker heen en weer slingert tussen inspiratie, hoop en wanhoop. De diepgewortelde empathie die Saud en Nadeem voelen voor alles wat leeft, werkt zonder meer aanstekelijk. Aan de andere kant rijzen de twijfels of al het goede werk dat het tweetal doet genoeg is om de levende natuur te beschermen tegen de destructieve inborst van de mensheid. Die dualistische insteek maakt van ‘All That Breathes’ een documentaire die tot nadenken stemt en van begin tot eind boeit.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 november 2022
VOD-release: 8 februari 2023 (HBO Max)