Angela Merkel: The Unexpected – Angela Merkel – Die Unerwartete (2016)

Regie: Torsten Körner, Matthias Schmidt | 52 minuten | documentaire

Als je de vraag wordt gesteld wie momenteel de machtigste vrouw ter wereld is, dan is de kans groot dat je antwoord ‘Angela Merkel’ is. De in 1954 in het West-Duitse Hamburg geboren, maar op het Oost-Duitse platteland opgegroeide Merkel werd in november 2005 de eerste vrouwelijke bondskanselier van onze oosterburen en overleefde sindsdien onder meer de financiële crisis van 2008 en de vluchtelingencrisis van 2015. Nu in Duitsland nieuwe verkiezingen voor de deur staan, is ze ‘gewoon’ weer de voornaamste kandidaat om zichzelf op te volgen. Wie is Angela Merkel, hoe is ze aan de macht gekomen, hoe houdt ze zich als enige vrouw staande in tussen al die mannelijke wereldleiders en hoe is haar succes te verklaren? In de documentaire ‘Angela Merkel – The Unexpected’ (2016) van Matthias Schmidt en Torsten Körner wordt getracht antwoord te geven op die vragen. Onder meer haar politieke collega’s (van haar eigen CDU, maar ook van andere partijen), zakenlieden, politiek verslaggevers en mensen die haar nog kennen van vroeger, maar ook de ‘Bundeskanslerin’ zelf komen aan het woord om het fenomeen Angela Merkel te duiden.

De kleine Angela was pas een paar maanden oud toen haar vader, dominee Horst Kasner, een aanstelling kreeg in een protestantse kerkgemeenschap in Oost-Duitsland. De familie verhuisde naar Templin in Brandenburg, waar Angela zich ontwikkelde tot een voorbeeldige, maar onopvallende leerling (die in alle vakken uitblonk, behalve gymnastiek) in de strak geordende samenleving van de DDR. Na de middelbare school besloot ze natuurkunde te gaan studeren in Leipzig. In 1977 trouwde ze met Ulrich Merkel, wiens naam ze nog altijd draagt, ook al zijn de twee na vijf jaar alweer van elkaar gescheiden. Gedurende de jaren tachtig werkte ze als wetenschapper in Berlijn; niets wees er nog op dat ze ooit in de politiek zou belanden. Dat gebeurde in het jaar dat de Berlijnse Muur viel, 1989. Via de Oost-Duitse burgerbeweging Demokratischer Aufbruch (DA) belandde ze bij het CDU. Nog voor de Duitse hereniging in oktober 1990 was ze vice-woordvoerder van de laatste DDR-regering onder minster-president Lothar de Maizière. Bij de eerste verkiezingen in het verenigde Duitsland werd ze direct als volksvertegenwoordiger gekozen en bondskanselier Helmut Kohl nam haar in 1991 op in zijn kabinet, als minister voor vrouwen- en jeugdzaken.

Met Angela’s carrière ging het vervolgens snel. Niet alleen omdat ze over een geweldige dossier- en vakkennis beschikte, maar ook omdat ze jong, vrouw en Oost-Duitse was. In 1994 werd ze minister van milieu; eerder al was ze benoemd tot vicevoorzitter van het CDU. Onder de vleugels van Kohl bloeide ze verder op, tot haar partij in 1999 betrokken raakte bij een schandaal rond illegale partijfinanciering. Het schandaal kostte Kohls gedroomde opvolger Wolfgang Schäuble de kop, maar Merkel maakte een onverwachte en opvallende move: met een brief in de Frankfurter Allgemeine distantieerde ze zich van haar vroegere beschermer Kohl. Het zijn dit soort momenten in Merkels carrière die deze documentaire interessant maken: achter dat brave, volgzame uiterlijk gaat een vrouw schuil die precies weet wanneer ze wat moet doen of zeggen. Zo ook toen ze in 2002 nog min of meer gepasseerd werd als presidentskandidaat en ze met haar ‘concurrent’ Edmund Stoiber tijdens een ontbijtje in Wolfratshausen aangaf akkoord te gaan met zijn kandidatuur: ze liet even fijntjes weten wie er de touwtjes in handen had. Na enig geschuif met poppetjes, had ze dusdanig veel steun binnen de fractie dat ze zeker wist dat ze de eerstvolgende verkiezingen (in 2005) wél de kanselierskandidaat zou zijn. En zo geschiedde.

Schmidt en Körner volgen in hun documentaire een tweede rode draad; die van de vluchtelingencrisis in 2015. Merkel besloot de grenzen wijd open te zetten voor de stroom vluchtelingen die vanuit met name Syrië richting Europa trok. Ze deed dat vanuit een humaan, christelijk standpunt. Haar ‘Wir schaffen das’ kwam haar echter op de nodige kritiek te staan vanuit haar achterban, vooral vanwege de enorme hoeveelheid vluchtelingen die naar Duitsland trok. Binnen de EU kreeg Merkel, met name vanuit Zuid-Europa, de nodige kritiek te verwerken vanwege haar stringente houding in de Euro-crisis. Toch wist ze uiteindelijk al haar critici de mond te snoeren. Hoe ze dat doet? Daar proberen Schmidt en Körner de vinger op te leggen in hun film, maar tot een eensluidend antwoord komt het niet echt. Op onverwachte momenten staat ze er, en weet ze op haar manier van de situatie te profiteren. Door toeval rolde ze in de politiek, maar haar wilskracht en doorzettingsvermogen, haar intelligentie en inzicht, diplomatische tact en strategisch denkvermogen brachten haar naar het centrum van de macht. Tegelijkertijd stelt ze zich bescheiden op, luistert ze meer dan ze spreekt en is ze een stabiele factor. Tussen al die haantjes in de wereldpolitiek is ze wellicht juist omdat ze de enige vrouw is, uiteindelijk degene die de broek aan heeft.

Angela Merkel is een boeiende vrouw, die de touwtjes steviger in handen blijkt te hebben dan we op basis van haar vriendelijke uitstraling zouden verwachten. Jammer dat deze documentaire maar 52 minuten duurt, want er gaat vast nog meer achter deze vrouw schuil.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5