Angels with Dirty Faces (1938)

Regie: Michael Curtiz | 97 minuten | drama, misdaad | Acteurs: James Cagney, Pat O’Brien, Humphrey Bogart, Ann Sheridan, George Bancroft, Billy Halop, Bobby Jordan, Leo Gorcey, Gabriel Dell, Huntz Hall, Bernard Punsly, Joe Downing, Edward Pawley, Adrian Morris, Frankie Burke, William Tracy, Marilyn Knowlden, The Robert Mitchell Boy Choir, Wade Boteler, Harris Berger, John Dilson, William Edmunds, Alexander Lockwood, Carlyle Moore Jr., Oscar O’Shea, Charles Trowbridge, Charles C. Wilson

In de jaren dertig was de gangsterfilm enorm populair. ‘The Public Enemy’ (1931) en ‘Scarface’ (1932) zetten de toon voor een reeks indrukwekkende misdaadfilms die als voorbeeld zouden dienen voor hun latere genregenoten. De onmiskenbare sterren van de misdaadfilm in die tijd waren Edward G. Robinson en James Cagney, maar in hun kielzog kwamen ook andere acteurs opzetten. Een van hen was Humphrey Bogart, wiens definitieve doorbraak nog een paar jaar op zich liet wachten. Daarnaast was er een groep kindsterren die onder de naam ‘Dead End Kids’ aan de weg timmerden als jeugdige delinquenten. Ze schitterden op het toneel en het witte doek in ‘Dead End’ (1937), waarna ze werden gevraagd mee te spelen in de Warner Brothers-productie ‘Angels with Dirty Faces’ (1938), naast de legendarische Cagney en Bogart. Na die succesvolle film zouden ze verder furore maken onder de namen ‘The East Side Kids’, ‘The Little Tough Guys’ en ‘The Bowery Boys’. Hun laatste gezamenlijke productie maakten ze in 1958.

In ‘Angels with Dirty Faces’ draait het om de jeugdvrienden Rocky Sullivan (James Cagney) en Jerry Connelly (Pat O’Brien). Als ze jong zijn halen ze geregeld samen kattenkwaad uit. Wanneer ze uit een goederentrein stelen loopt het uit de hand. Rocky wordt gepakt en belandt in de jeugdgevangenis. Daar rolt hij het criminele circuit in en gaat het van kwaad tot erger. Wanneer de inmiddels beruchte Rocky vijftien jaar later weer op vrije voeten is, zoekt hij zijn jeugdvriend Jerry op. Die is inmiddels een brave burger geworden en als priester werkzaam in de katholieke kerk. Hij houdt zich bezig met een groep jongens (‘The Dead End Kids’) die hij hoopt op het rechte pad te kunnen houden. Het gaat hem niet gemakkelijk af, totdat Rocky bijspringt. De jongens zijn idolaat van de beruchte gangster, die ze als een held vereren. Rocky probeert ondertussen zijn leven weer op orde te krijgen en zoekt zijn advocaat Joe Frazier (Humphrey Bogart) op, met wie hij een lucratieve deal heeft gesloten. Frazier blijkt hem echter belazerd te hebben en dat neemt Rocky hem uiteraard niet in dank af. Intussen verklaart Jerry de oorlog aan de corruptie en misdaad in de stad, om de kinderen daartegen te beschermen. Ook al betekent dat wel dat hij zijn beste vriend daarmee in grote problemen brengt.

Michael Curtiz zou best wel eens de meest ondergewaardeerde regisseur van Hollywood kunnen zijn. Tussen 1912 en 1961 werkte hij vrijwel onafgebroken en gedurende die periode leverde hij in ieder genre een klassieker af. Zijn bekendste film is uiteraard ‘Casablanca’ (1942), die wereldwijd tot de beste films aller tijden wordt gerekend. Het grootste gemis aan Curtiz is dat hij niet echt zijn eigen stempel, zijn eigen handelsmerk had. Zijn films zitten allemaal uitstekend in elkaar, maar je kunt nergens aan zien dat het een ‘Curtiz’ is. ‘Angels with Dirty Faces’, naar het verhaal ‘A Doorway to Hell’ (1930) van Rowland Brown, is wederom een uitstekend geregisseerde film, waarin Curtiz iedere keer de juiste beslissingen op het juiste moment neemt. Het gevolg daarvan is dat deze film in filmisch opzicht gewoon klópt. Dat kun je aan de ervaren Curtiz wel overlaten. Het script heeft een moraliserend karakter, maar dat heeft alles te maken met de toen heersende productiecode. Een gangsterfilm maken was prima, zolang de boodschap maar zou zijn dat misdaad niet loont. Dat moraliserende is wellicht jammer, maar doet gelukkig weinig af aan de kracht van de film.

En die kracht heeft ‘Angels with Dirty Faces’ voor een belangrijk deel te danken aan hoofdrolspeler James Cagney, die op sublieme wijze gestalte geeft aan Rocky Sullivan, een man die tegen wil en dank in de misdaad is belandt. Ondanks zijn reputatie als gevaarlijke crimineel weet je als kijker dat hij onder al dat gezwaai met pistolen een hart van goud heeft. Die kant van hem komt bijvoorbeeld naar buiten wanneer hij bij zijn vriend Jerry is, of wanneer hij The Dead End Kids wat probeert wijs te maken. Het lijkt haast wel alsof hij geen vat heeft op zijn reacties in bepaalde situaties en dan in een reflex reageert. Reflexen die hij in zijn tijd in de gevangenis heeft geleerd. Het charisma en de persoonlijkheid van deze legendarische acteur is overweldigend. In de schaduw van Cagney zijn ook Pat O’Brien en Humphrey Bogart goed op dreef. O’Brien is geloofwaardig als iemand die via het geloof de wereld een klein beetje beter wil maken, maar desondanks niet zijn rug toekeert naar hen die zich op het verkeerde pad begeven. Bogart speelt de vileine, onbetrouwbare advocaat met wie Rocky nog een appeltje te schillen heeft. Kleinere rollen zijn er voor Ann Sheridan en George Bancroft.

Wie ‘Angels with Dirty Faces’ schaart onder de categorie gangsterfilms doet dit meesterwerk eigenlijk tekort. De film is namelijk zeer complex. Aan de ene kant is het een sociologisch drama, waarin de kijker een beeld krijgt van de manier waarop de maatschappij misdadigers ‘creëert’. Daarnaast is het een prachtige karakterstudie, waarin de onderlinge relaties en onverwoestbare vriendschappen tussen mensen centraal staan. Maar ook de liefhebber van rondvliegende kogels komen aan hun trekken. Want ‘Angels with Dirty Faces’ is onmiskenbaar een misdaadfilm. Mede dankzij het voortreffelijke acteerwerk van met name James Cagney – die voor zijn memorabele rol werd genomineerd voor een Oscar – verdient deze film het stempel ‘klassieker’ absoluut. Liefhebbers van het oeuvre van Brian de Palma en Martin Scorsese doen er goed aan ‘Angels with Dirty Faces’ een keertje te kijken. Want dit is waar Abraham zijn spreekwoordelijke mosterd vandaan haalde!

Patricia Smagge