Canción sin nombre (2019)

Regie: Melina León | 97 minuten | drama | Acteurs: Pamela Mendoza, Tommy Párraga, Lucio Rojas, Ruth Armas, Maykol Hernández, Lidia Quipse

‘Lang leve het gewapend verzet!’ De leus staat op een muur gekalkt. Het is een van de vele archiefbeelden waarmee de Peruaanse film ‘Canción sin nombre’ opent: foto’s van krantenkoppen over stijgende inflatie, torenhoge werkloosheid, stroomuitval en ongelijkheid, afgewisseld met marxistische leuzen op protestborden of muren.

We blijven in het zwart-wit van de archiefbeelden, deels om in de sfeer van die tijd te blijven, deels om het beklemmende leven van de hoofdpersonen te symboliseren, zo heeft regisseur Melina León het zelf uitgelegd. En beklemmend is het, deze filmervaring: de gekaderde, kale shots in zwart-wit en weinig ruimte om adem te kunnen halen.

‘Canción sin nombre’ vertelt het verhaal van de 20-jarige hoogzwangere Georgina. Ze komt uit Ayacucho, een stad in de Andes, en is met haar eveneens piepjonge echtgenoot Leo naar een van de voorsteden van hoofdstad Lima gekomen. Het zijn de politiek-woelige jaren tachtig: een tijd van grote politieke en sociale onrust, hyperinflatie en geweld. De linkse guerrillabeweging ‘Lichtend Pad’ is in opkomst, net als andere groepen die strijden voor verandering.

Georgina en Leo verkopen aardappelen om rond te komen en wonen in een klein houten huisje op een berg waar het altijd waait. Wanneer Georgina op een dag achter haar aardappelkraam zit, hoort ze op de radio een spotje van een kraamkliniek: die biedt gratis hulp aan zwangere vrouwen. Ze besluit een kijkje te gaan nemen en wordt met open armen ontvangen. Ze kan terugkomen als de bevalling in gang is gezet om haar baby in de kliniek ter wereld te laten komen. Maar terwijl Georgina uithijgt na de heftige bevalling krijgt ze haar baby niet in de armen gedrukt. Het meisje wordt meegenomen en de kersverse moeder wordt zonder pardon de deur uit gezet: de volgende patiënt wacht. Aanvankelijk denkt ze nog aan een vergissing; al snel dringt het tot Georgina door dat haar baby is gestolen. De kliniek is de volgende dag verdwenen uit het pand waar het tijdelijk huisde en er is niemand die Georgina kan bereiken. Het stel doet aangifte maar wordt niet gehoord – de ongeïnteresseerde agenten hebben wel wat anders aan hun hoofd dan twee arme, Inheemse landgenoten te helpen.

Na overal te zijn weggestuurd, belandt Georgina uiteindelijk op de redactievloer van de recent opgerichte krant La Reforma, waar ze huilend om hulp vraagt. Nadat een secretaresse haar ook daar de deur wil wijzen, komt journalist Pedro tussenbeide: hij wil Georgina wel aanhoren. Deze Pedro, een rechtschapen, harde werker maar ook een eenzame man die met zijn eigen identiteit in de knoop zit, besluit zich vast te bijten in het verhaal.

Gaandeweg krijgen we steeds beter mee tegen welke achtergrond van enorme sociale ongelijkheid dit verhaal geplaatst is. ‘Canción sin nombre’ is gebaseerd op ware gebeurtenissen uit begin jaren tachtig: toen ontvoerde een kring van mensenhandelaren tientallen Peruaanse kinderen – veelal van inheemse ouders – om ze aan Europese en Amerikaanse echtparen te verkopen. De vader van regisseur Melina León was een van de journalisten die dit schandaal destijds aan het licht brachten. León heeft de film opgedragen aan haar vader, maar besloot het verhaal wel te fictionaliseren en te verplaatsen naar 1988.

Het intieme verhaal is op momenten bijna ondraaglijk om naar te kijken: de pijn van Georgina is haast fysiek voelbaar en het onrecht grijpt je naar de keel. Ook de grote ongelijkheid die zo zit ingebakken in het systeem wordt pijnlijk duidelijk. Waar bij Georgina elke deur in haar gezicht wordt dichtgeslagen, krijgt Pedro (wit, middenklasse) het wél voor elkaar om autoriteiten te spreken te krijgen en rechters aan de tand te voelen.

Een gemiste kans hierbij is dat regisseur León ervoor heeft gekozen om aan de verwachtingspatronen van de personages niet te tornen. Het is vast realistisch hoe hulpeloos en machteloos Georgina is, en geloofwaardig dat er in haar leven weinig te lachen of te ontspannen valt. Toch begint het gaandeweg wel wat te wringen dat de jonge vrouw in bijna elke scène in tranen is. Aan hun handelen zien we dat zij en Leo méér zijn dan alleen slachtoffer, maar in het spel en de (spaarzame) dialogen is dat aspect te weinig aanwezig.

In 2019 werd ‘Canción sin nombre’ in Cannes genomineerd voor de Caméra d’Or. Al met al een terechte nominatie: het speelfilmdebuut van León is een aangrijpende en soms poëtische vertelling over een periode in de Peruaanse geschiedenis die diepe sporen heeft achtergelaten.

Ruby Sanders

Waardering: 4

Speciale vertoning: World Cinema Amsterdam 2021
Bioscooprelease: 4 november 2021