Cow (2021)

Recensie Cow CinemagazineRegie: Andrea Arnold | 98 minuten | documentaire

Voor haar filmproject ‘Cow’ gooit de Britse regisseur Andrea Arnold het over een andere boeg dan bij eerder werk. Dit keer komt ze met een intiem portret van Luma, een melkkoe zoals er miljoenen buffelen in de Europese melkvee-industrie. Voor deze documentaire volgt Arnold koe Luma haast letterlijk op de voet. Met de camera in de aanslag ploetert de regisseur, overigens zelf niet in beeld, zusterlijk zij aan zij wanneer Luma melk geeft in een mechanische carrousel met minstens vijftig andere lotgenoten; wanneer ze het zoveelste kalf baart of wordt besprongen door een stier die speciaal gefokt is voor het fokken. Het eindresultaat is een enigszins naargeestig gedetailleerd verslag van Luma’s herfstdagen als melk – en vruchtbaarheidsmachine.

Op het eerste gezicht heeft ‘Cow’ weinig gemeen met Arnolds intense sociaalbewuste drama’s zoals ‘American Honey’ (2016) of ‘Fish Tank’ (2009). Toch is er wel degelijk een sterke link: alle films tonen een groot mededogen voor vrouwelijke buitenbeentjes in de samenleving en hoe zij zware omstandigheden het hoofd bieden. Bovendien zit het grote drama bij Arnold veelal in kleine dingen: de glinsteringen in de ogen en het kwijl langs de bek wanneer een kalfje van Luma weggehaald wordt of wanneer ze in de landerijen rond de stallen rent en graast voordat ze de dagelijkse melkcarrousel weer ingaat. Hoewel minder strak gestructureerd voelt ‘Cow’ even fatalistisch als ‘Vivre sa vie’ (Jean Luc-Godard, 1962). Net als bij Godards relaas over prostituee Nana Kleinfrankenheim richt het strikte documenteren zich op de nadagen van Luma, verzuchtend onder het juk: helaas werkt deze wereld zo.

Door het minimale narratief en de strakke montage drukt het ongenaakbaar repetitieve van de industriële veehouderij benauwend tegen het netvlies. Met de camera zit Arnold bovendien zo dicht op Luma’s huid dat de kijker het geratel van de eindeloze mechanische rituelen in de benauwde stallen bijna ongefilterd binnenkrijgt. Die aanpak staat diametraal tegenover bijvoorbeeld de mooie, naadloos op elkaar volgende zwart-wit beelden in ‘Gunda’ (Viktor Kosakovskiy, 2020). De beeldige schoonheid van het plattelandsleven in die film opereert haast als een idyllische en antropomorfische mantel over de minder fraaie kant van de moderne veehouderij. En ondanks dat Luma ook persoonlijke karaktertrekken toebedeeld krijgt, omzeilt ‘Cow’ grotendeels deze idyllische valkuil door de minimalistische stijl.

Soms vergezellen menselijke figuranten de koeien onder het genot van opbeurende muziek op de radio (een goede remedie tegen het eentonige stalwerk). Van een afstandje lijken al die lui, waaronder dierenartsen, hardwerkend en aardig. Echter draaien ook zij niet vast in deze hardnekkig industriële vorm van broodgewin? Dit is dan wel niet direct het onderwerp van ‘Cow’ – het laat vooral zien en oordeelt slechts zijdelings – maar het kan niemand ontgaan dat Luma geen piekfijn bestaan heeft.

‘Meat is Murder’, zong de Britse band The Smiths ooit. Subtiel is anders. Toch wordt Luma zonder veel scrupules uitgemolken en staat Anton Chigurh (‘No Country for Old Men’, Joel & Ethan Coen, 2007) geruisloos klaar in de achtergrond voor de laatste ronde op de productielijn. Alsnog is ‘Cow’ niet onsympathiek naar de boerenbazen toe. Ook zij zitten in deze mallenmolen. Daarnaast hoef je het niet louter politiek gemotiveerd te lezen. Het bestaansrecht van en de waardering voor Luma staan centraal en is de documentaire, vooralsnog, geen onderdeel van een groots idealistisch slagveld.

Ook al beogen ‘Au Hasard Balthazar’ (Robert Bresson, 1966) en EO (Jerzy Skolimowski, 2022) meer de verheffing van allegorie, zijn deze ezel-gecentreerde films fictieve evenknieën van ‘Cow’. Ze laten zien dat ieder wezen kan lijden en zonder meer ook verblijden. En dan is daar nog het pluizige ‘Knor’ (Mascha Halberstad, 2022), een stopmotionfilm met een licht prikkelbaar bewustzijn voor de schaduwkanten van hoe mensen omgaan met dieren. Zodoende heeft eenieder recht op een bestaanswaardig verblijf op aarde. De vraag is: wat is dat dan? Dat gaat beduidend verder dan Gouden Kalveren uitreiken. Door die bril is ‘Cow’ een oorverdovend en nietsontziend statement over hoe het voor niet zo gesloten deuren eraan toegaat met de Luma’s in de wereld.

Roy van Landschoot

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 oktober 2022
DVD-release: 14 februari 2023
Speciale vertoning: Britain’s Brightest, De films van Andrea Arnold & Lynne Ramsay, Eye Film Instituut, 1 december 2023 — 3 januari 2024