Dalai Lama: Renaissance (2007)
Regie: Khashyar Darvish | 81 minuten | documentaire | Originele stemmencast: Harrison Ford
De Dalai Lama is zonder twijfel een van de bekendste, meest herkenbare en geliefdste spiritueel-politieke iconen van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Alleen in China wordt hij door velen gezien als een lastige splijtzwam die de rechtmatige aanspraken van de Volksrepubliek op Tibet hardnekkig ontkent en dwarsboomt. In ‘Dalai Lama: Renaissance’ staat een conferentie centraal waarin wetenschappers en vooraanstaande mensen uit de wereld van de spiritualiteit samenkomen en waar ook de Dalai Lama prominent aanwezig is. Het doel: gezamenlijk debatteren en zoeken naar oplossingen voor de belangrijkste problemen waar de wereld en de mensheid mee te kampen hebben.
‘Dalai Lama: Renaissance’ won diverse documentaireprijzen, onder meer op aansprekende festivals als het Internationaal Filmfestival van Monaco, het Canada International Film Festival en het Moondance International Film Festival. Hoewel we hier zeker niet met een draak van een documentaire te maken hebben, lijken alle lof en filmprijzen toch iets te veel eer voor deze film. Het is zeker interessant om te zien wat er gebeurt als je meerdere toonaangevende figuren uit de werelden der wetenschap en spiritualiteit – toch allemaal individuen met een behoorlijk ego – bij elkaar zet om te brainstormen en te discussiëren over een oplossing voor de pregnantste mondiale problemen. Dit levert dan ook bij vlagen zeer interessante televisie op. Ook de Dalai Lama blijft natuurlijk een charismatische persoonlijkheid, iemand die veel ellende in de wereld terecht koppelt aan de drang naar consumentisme en ongebreidelde welvaart van het rijke Westen en corrupte elites in veel ontwikkelingslanden.
Toch draagt ‘Dalai Lama: Renaissance’ uiteindelijk te veel het karakter van een verkapte hagiografie. De documentaire blijft vaag over de oplossingen die de tientallen knappe koppen in India nu uiteindelijk hebben uitgedacht. In plaats daarvan horen we de gasten meer spreken over de magnetische aantrekkingskracht en onbegrensde goedheid van de Dalai Lama en de invloed die een ontmoeting met deze ‘gewoon gebleven halfgod’ wel niet op hun psyche heeft gehad. Hoewel de Dalai Lama in het Westen al sinds jaar en dag een grenzeloos positief imago heeft, zou het geen kwaad kunnen om in een documentaire ook eens stil te staan bij de wat meer rafelige randjes van zijn verleden. Zo heeft de Dalai Lama in het verleden bijvoorbeeld intensieve contacten aangeknoopt met oud-nazi’s en Shoko Asahara, de leider van de Japanse sekte die de beruchte gifgasaanslag in de metro van Tokio pleegde. Bovendien is het in het Westen populaire beeld van Tibet voor 1950 als een onbevlekt spiritueel paradijs te eenzijdig en ongenuanceerd. Tibet was voor de Chinese inval in veel opzichten een hardvochtige, boeddhistische dictatuur waar slavernij, marteling, politieke intriges, ambtelijke willekeur, honger en ziekte geen onbekende fenomenen waren. De onder meer door de Dalai Lama aangehangen variant van het boeddhisme kent bovendien ook een nogal duistere en vrouwonvriendelijke zijde waar de buitenwereld weinig over weet. Een kritische documentaire over de spirituele rol van de Dalai Lama zou toch in ieder geval summier in moeten gaan op deze kanttekeningen.
Hoewel ‘Dalai Lama: Renaissance’ de kijker bij vlagen een interessant inkijkje biedt in de groepsdynamiek die ontstaat als je een aantal idealistische en vooraanstaande denkers bij elkaar zet, heeft de film toch te veel tekortkomingen om echt aanspraak te kunnen maken op een monumentale status. Echt concrete plannen om de wereldvrede te realiseren blijven achterwege, terwijl de bewieroking van de Dalai Lama bij tijd en wijle wat te overdreven en iconoclastische vormen aanneemt. Wat overblijft is een aardige, maar weinig kritische of vernieuwende documentaire.
Frank Heinen