Dark Waters (2019)

Regie: Todd Haynes | 126 minuten | biografie, drama | Acteurs: Anne Hathaway, Bill Camp, Mare Winningham, Mark Ruffalo, William Jackson Harper, Tim Robbins, Bill Pullman, Victor Garber, Louisa Krause, Kevin Crowley, Daniel R. Hill, Ming Wang, Sydney Miles, Marc Hockl

In de jaren vijftig sprongen miljoenen huisvrouwen een gat in de lucht toen er koekenpannen met anti-aanbaklaag op de markt kwamen. Nooit meer bang hoeven zijn dat het eten aankoekte tijdens het bakken, het was een droom die uitkwam. Dat het stofje waaruit die anti-aanbaklaag bestaat, Teflon, schadelijk is voor de gezondheid van mens en dier zou pas veel later bekend worden. Nog veel schokkender is dat de producent van Teflon, het Amerikaanse chemieconcern DuPont, eind jaren vijftig via eigen onderzoek al ontdekte dat hun product bij verhitting giftige dampen afgeeft, vervolgens toch is blijven doorgaan met de productie en verkoop en zodoende decennialang miljarden dollars aan winst opstreek. Journalist Nathaniel Rich schreef in 2016 het artikel ‘The Lawyer Who Became DuPont’s Worst Nightmare’, dat gepubliceerd werd in The New York Times Magazine. Hij beschreef daarin de strijd die advocaat Robert Bilott al twintig jaar voert tegen DuPont. Acteur Mark Ruffalo las het artikel en werd er dusdanig door geraakt dat hij zich hard maakte voor de verfilming van Bilotts relaas. Hij klopte aan bij regisseur Todd Haynes, bekend van films als ‘Far from Heaven’ (2002), ‘I’m Not There’ (2007) en ‘Carol’ (2015). Die bleek op zijn beurt heimelijk fan te zijn van films uit het zogenaamde ‘whistleblowers’-genre, zoals ‘All the President’s Men’ (1976),’Silkwood’ (1983), ‘The Insider’ (1999) en ‘Erin Brockovich’ (2000). En dan niet zozeer om machtige industriële of overheidsinstanties onderuit gehaald zien te worden, maar vooral vanwege die dappere man of vrouw die het aandurft om het op te nemen tegen de gevestigde orde en de strijd (lichamelijk, geestelijk en in relatie tot zijn of haar omgeving) die daarmee gepaard gaat. Om die reden ging Haynes dan ook graag met Ruffalo (die niet alleen in de huid kruipt van Bilott maar tevens als producent optreedt) in zee.

Als we hem voor het eerst ontmoeten, in 1998, staat Rob Bilott (Mark Ruffalo) op het punt om partner te worden bij het prestigieuze advocatenkantoor Taft in Cincinatti. Maar dan krijgt hij, tijdens een belangrijke meeting, onaangekondigd bezoek van Wilbur Tennant (Bill Camp), een getergde melkveehouder uit het landelijke Parkersburg, West Virginia. Hij heeft een stapel videobanden bij zich en vraagt Rob om deze te bekijken, om te zien wat er met zijn koeien gebeurd is, en wat de naburige chemiefabriek van DuPont ermee te maken heeft. Aangezien Rob normaal gesproken juist de belangen van grote bedrijven zoals DuPont behartigt, besluit hij na enig wikken en wegen toch even een kijkje te gaan nemen. Wilbur blijkt een kennis van zijn oma; als kleine jongen liep Rob nog wel eens rond op diens manege. Eenmaal op de vervallen boerderij ziet hij met eigen ogen hoe het vee al jarenlang vergiftigd wordt door het water uit Dry Run Creek, een stroompje dat door DuPont gebruikt wordt als dumpplaats voor chemisch afval. Aanvankelijk ziet hij er een gevalletje ‘onschuldige nalatigheid’ in van de chemiereus, maar hij besluit toch Wilburs belangen te behartigen en DuPont aan te klagen, tot ongenoegen van zijn baas (Tim Robbins) en de CEO van DuPont (Victor Garber), een belangrijke klant van Taft. Rob hoopt de schade te kunnen beperken en tot een beide partijen aanvaardbare schikking te kunnen komen. Maar wanneer hij in de immense archieven van DuPont duikt en stuit op de mysterieuze chemische verbinding PFOA-C8, ontdekt hij het vuile spel dat de chemiereus al decennialang speelt met de levens van mensen en dieren. Zijn speurtocht naar de waarheid verandert langzaam in een stevige obsessie, die zijn tol eist: niet alleen zijn relatie met echtgenote Sarah (een dienstbare Anne Hathaway) en drie zoons maar ook zijn gezondheid hebben eronder te lijden.

Sober en ingetogen zijn niet direct woorden die je koppelt aan het werk van Todd Haynes, maar met ‘Dark Waters’ laat hij zien dat hij die stijl indien nodig uitstekend kan toepassen. En een film als deze vraagt om zo’n melancholische stemming. Want de onthullingen die Rob Bilott deed zijn niet bepaald om vrolijk van te worden. Het is niet zozeer de vraag of DuPont iets doet wat niet mag – want dat het chemieconcern schuldig is aan het willens en wetens vervuilen van het milieu staat buiten kijf – maar het is hier vooral de schaal waarop er schade wordt toegebracht aan natuur, mens en dier, het schokkende feit dat ze al veertig jaar wisten dat ze hun medewerkers en de omgeving vergiftigden en de arrogantie waarmee ze denken ermee weg te komen – en dat nog doen ook! In een van corruptie vrije wereld zou DuPont na de onthullingen van Bilott opgedoekt zijn, zouden de slachtoffers en/of hun nabestaanden een flinke smak smartengeld hebben ontvangen en zouden chemiefabrikanten de schade die ze hebben veroorzaakt indien mogelijk op de een of andere manier hebben hersteld. Maar zie gif maar eens uit het milieu te halen als het er eenmaal inzit, zie ernstig zieke mensen en dieren en mismaakte baby’s maar eens beter te maken. DuPont bestaat gewoon nog en gaat vrolijk verder met zijn praktijken, al opereren ze vandaag de dag onder de naam Chemours. Ze lachen om de bedragen die ze aan schadevergoeding moeten betalen. En met een president als Trump staan ze eerder machtiger dan zwakker.

‘Dark Waters’ is een film die droevig stemt maar ergens toch ook hoop geeft, in elk geval tot aan de wrange slotconclusie. Mark Ruffalo speelt Rob Bilott ingetogen maar strijdvaardig; een man die altijd al een sterk rechtvaardigheidsgevoel had maar door deze zaak pas daadwerkelijk begint te voelen wat rechtvaardigheid nou écht inhoudt. Een man die net zo verbaasd en geschokt is als wij over wat hij allemaal ontdekt over DuPont. Nog meer dan Ruffalo en Haynes drukt cinematograaf Ed Lachman zijn stempel op deze film met zijn prachtige stemmige beelden. ‘Dark Waters’ is schokkend, urgent, confronterend en toont niets anders dan de bittere realiteit: money rules the world.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 23 januari 2020
DVD- en blu-ray-release: 22 juli 2020