De wereld volgens Monsanto-Le Monde selon Monsanto (2008)
Regie: Marie-Monique Robin | 108 minuten | documentaire | Acteurs: Marie-Monique Robin, Jonathan Matthews, David Carpenter, Vendana Shiva, Pete Hardin, Michael Hansen
Er zijn rampen die zich voltrekken zonder dat iemand het merkt. In India plegen opvallend veel katoenboeren zelfmoord. In Amerika gaan sojaboeren failliet omdat ze de proceskosten van civiele rechtszaken niet kunnen betalen. In Schotland krijgt een wetenschapper de zak omdat hij op tv verkondigt dat het nog maar de vraag is of genetisch gemodificeerde gewassen veilig zijn. De Vietnamese bevolking plukt decennia na de Vietnamoorlog nog steeds de wrange vruchten van het ontbladeringsmiddel Agent Orange. En in het stadje Amerikaanse stadje Anniston sterft een jongen van zestien aan longkanker door blootstelling aan PCB’s. Volgens de documentaire ‘De wereld volgens Monsanto’ is er een verbindende factor tussen al deze grote en kleine tragedies: de multinational Monsanto. Marie-Monique Robin schetst aan de hand van interviews een grimmig beeld van het chemieconcern en zijn nieuwe paradepaardjes, genetisch gemodificeerde gewassen en bijbehorende bestrijdingsmiddelen. Ook bij de productie van voedsel blijken geld en macht het vaak te winnen van principes en gezond verstand. Zo bestaan er volgens Robin onfrisse banden tussen Monsanto en de Amerikaanse Food and Drug Administration, die als waakhond moet fungeren maar zich in de praktijk vaak met een kluitje in het riet laat sturen. De macht van Monsanto reikt ver en het bedrijf verdedigt zijn zakelijke belangen ongewoon fel. De documentairemaakster interviewt wetenschappers wiens rapporten onder tafel werden geveegd, onderzoekers die plotsklaps werden ontslagen en boeren die hoge claims aan hun broek kregen omdat (gepatenteerd) gentech zaaigoed van naburige boeren was overgewaaid naar hun akkers. De seed police is overal. Qua inhoud zit ‘De wereld volgens Monsanto’ goed in elkaar. Robin vermijdt sensatiezucht en probeert geen hysterie te creëren rond gentech voedsel, al kun je twijfels hebben bij de veiligheid. Ze wil voornamelijk aan de kaak stellen dat er voor een invloedrijk bedrijf als Monsanto andere regels lijken te gelden, waardoor het een bijna feodale macht kan uitoefenen. Onderzoeksresultaten worden vervalst, boeren worden gechanteerd en regeringen worden onder druk gezet om gunstige beslissingen te nemen. Volgens Robin stuurt Monsanto aan op een monopoliepositie in de zadenmarkt. Zorgelijk, want eten is een basisbehoefte en het is geen fijn idee dat een bedrijf met zo’n dubieuze historie en handelswijze een groot deel van ’s werelds zaaigoed in handen heeft. Overigens weigerde Monsanto aan de documentaire mee te werken. Jammer, want de aantijgingen richting het bedrijf zijn ernstig en een weerwoord had tussen alle negatieve geluiden voor wat meer nuance kunnen zorgen. ‘De wereld volgens Monsanto’ doet wat een goede documentaire hoort te doen: hij verandert je kijk op de wereld. Qua vorm had het allemaal wat gelikter gekund. Statische beelden van pratende hoofden worden afgewisseld met beelden van Robin zelf, die zich al Wikiënd verdiept in de geschiedenis van Monsanto. Dit laatste wekt niet alleen de (onterechte) indruk dat haar documentaire voornamelijk op internetresearch gebaseerd is, maar het is ook nog eens saai om naar te kijken. De scènes op locatie in India en Guatemala hebben meer vaart en daardoor ook meer impact. Een andere storende factor is de combinatie van Engels sprekende geïnterviewden, Franse tolk en Nederlandse ondertitels. Drie talen die de aandacht vragen, dat is wat veel. Toch loont het de moeite om even door te bijten, want ‘De wereld volgens Monsanto’ is het kijken waard.
Paula Koopmans