Divorzio all’Italiana – Divorce – Italian Style (1961)

Regie: Pietro Germi | 105 minuten | komedie | Acteurs: Marcello Mastroianni, Daniela Rocca, Stefania Sandrelli, Leopoldo Trieste, Odoardo Spadaro, Margherita Girelli, Angela Cardile, Lando Buzzanca, Pietro Tordi, Ugo Torrente, Antonio Acqua, Bianca Castagnetta, Giovanni Fassiolo, Ignazio Roberto Daidone, Francesco Nicastro, Edy Nogara, Renato Pinciroli, Daniela Igliozzi, Laura Tomiselli, Saro Arcidiacono, Renzo Marignano, Bruno Bertocci

‘Hoe minder je doet, des te beter je het doet’, zei Marcello Mastroianni (1924-1996) ooit over acteren. Mastroianni, die door de befaamde filmmaker Federico Fellini als diens alter ego werd beschouwd, speelde onder diens regie onder meer in ‘La dolce vita’ (1960) en ‘8 1/2’ (1963). Niet alleen in Europa was hij jarenlang een gevierd acteur, ook in de Verenigde Staten kreeg deze levensgenieter pur sang een stevige voet aan de grond. Zo werd hij maar liefst driemaal voor een Oscar genomineerd – een record voor een acteur in een niet-Engelstalige film! Zijn laatste nominatie was voor ‘Oci ciornie’ (1987), eerder viel de eer hem ten deel voor ‘Una giornata particolare’ (1977) en ‘Divorzio all’Italiana’ (1961). Die laatste film, geregisseerd door Pietro Germi, won bovendien de Oscar voor beste scenario – daarbij onder meer ‘That Touch of Mink’, ‘Last Year at Marienbad’ en Ingmar Bergmans ‘Through a Glass Darkly’ achter zich latend.

‘Divorzio all’Italiana’ is een bijtende satire waarin Pietro Germi scherpe kritiek uit op het Italiaanse rechtssysteem en de hypocrisie in de door mannen beheerste samenleving. Mastroianni speelt Baron Ferdinando Cefalù, een man die alles heeft wat zijn hartje begeert. Toch is hij niet gelukkig. Hij zit namelijk opgescheept met zijn vreselijk vervelende echtgenote Rosalia (Daniela Rocca), die hem overstelpt met haar liefde en bovendien naar zijn zin te veel aan huis gekluisterd is. Hij droomt van zijn sensuele tienernichtje Angela (Stefania Sandrelli), maar scheiden van Rosalia is in het Italie van rond 1960 not done. Ferdinando heeft echter een beter idee: hij wil zijn echtgenote ombrengen, dan is hij voorgoed van haar af. Als hij het dan ook nog zo weet te verkopen dat de moord aangezwengeld werd doordat zijn vrouw overspel pleegde, hoeft hij slechts drie tot zeven jaar te brommen. Dat heeft hij er wel voor over. En dus zoekt Ferdinando naar een ‘slachtoffer’ voor het overspel van Rosalia. De wat knullige kunstschilder Carmelo Patanè (Leopoldo Trieste)lijkt bij uitstek geschikt.

Pietro Germi werd bekend met neorealistische films als ‘Il cammino della speranza’ (1950) en ‘Il ferroviere’ (1956). Hoewel ‘Divorzio all’Italiana’ een compleet ander soort film is, is het realisme ook hier niet ver weg. In het zuiden van Italië – de film speelt zich af op Sicilië – was het in die tijd echt erger om te scheiden dan om een moord te begaan (als je het maar kon ‘uitleggen’). Alles draaide om eergevoel. Als de eer van jezelf of van je familie op het spel stond, was veel geoorloofd. Germi neemt die achterhaalde gedachten op de hak in een scherpe satire, waarbij de daverende lachsalvo’s weliswaar achterwege blijven, maar waar zeker de nodige dosis gitzwarte humor voor een hoge amusementswaarde zorgt. De talloze manieren waarop Ferdinando Rosalia in zijn fantasie omlegt, zijn bijvoorbeeld erg geslaagd. Dat hij zijn vrouw wil vermoorden, is ook volkomen te begrijpen trouwens: Rosalia is namelijk écht een vervelend mens. In Italië zorgde het feit dat de knappe actrice Daniele Rocco in de make-upafdeling toegetakeld was tot een heel wat minder aantrekkelijke dame, overigens al voor genoeg vertier.

Marcello Mastroianni draagt de film met stijl, zoals we dat van hem gewend zijn. Ook al is hij hier een verre van charmante man, die verachtelijke gedachten heeft en deze nog uitvoert ook – en zijn minderjarige nichtje onzedig bejegend – hij zorgt er toch voor dat we aan zijn kant staan. De overige cast is degelijk, maar ondergeschikt aan de grote ster Mastroianni. Cameramannen Leonida Barboni en Carlo Di Palma hebben hun best gedaan om Sicilië er op zijn mooist uit te laten komen. Wellicht is de thematiek van ‘Divorzio all’Italiana’ – de kritiek op de Italiaanse huwelijkswetgeving en de dubbele moraal – inmiddels wat belegen, de film zelf is dat absoluut niet. Zeker voor de fans van Marcello Mastroianni is deze leuke, gitzwarte zedenkomedie niet te versmaden.

Patricia Smagge