Family Nest – Családi tüzfészek (1979)

Regie: Béla Tarr | 106 minuten | drama | Acteurs: Laszlone Horvath, László Horváth, Gábor Kun, Gábor Ifj. Kun, Gaborne Kún, Jánosné Szekeres, Jozsef Korn, Irén Rácz, Jánosné Oláh, Krisztina Horváth, Adrienne Kadar

Je (schoon)familie: je moet het er maar mee doen. Waar zondagse visites in het rijke Westen nogal eens voor huwelijkse strubbelingen kunnen zorgen, schetste de Hongaarse Béla Tarr met zijn debuutfilm ‘Family Nest’ in 1979 een veel ontluisterender plaatje: stel je voor dat je met je gezin noodgedwongen bij je (schoon)familie in moet wonen: in een kamertje van slechts enkele vierkante meters, zonder privacy. Zelfs de bedden staan in hetzelfde vertrek. Hoe je relatie met je schoonfamilie ook is, het is nauwelijks voor te stellen dat daar geen problemen zullen ontstaan. In ‘Family Nest’ boterde het voor de gedwongen verhuizing blijkbaar ook al niet tussen schoondochter en schoonouders. De politieke situatie in Hongarije maakt het er niet beter op.

Het zwart-witte ‘Family Nest’ (‘Családi tűzfészek’) werd door de beginnende filmmaker gedraaid zonder budget en met hulp van vrienden en familie, die hij in de hoofdrollen castte. De film laat op indringende wijze zien hoe slecht de woonomstandigheden in het Hongarije van de jaren zeventig waren: met zijn negenen wonen in een kamer was geen uitzondering en voor het huren van een kamer stond men rustig jarenlang op de wachtlijst, of je nu kinderen had of niet. Aan de andere kant stonden er talloze woningen leeg, maar door de bureaucratische houding van de communistische regering was daar niets aan en mee te doen.

Iren woont met haar dochtertje Kristi bij haar schoonouders in, al sinds haar echtgenoot Laci in dienst ging (zo’n twee jaar geleden). De film start op de avond dat Laci afzwaait; op diezelfde avond heeft Iren een vrouwelijke collega uitgenodigd bij hen thuis, wat voor haar schoonvader aanleiding is om zijn ongenoegen over haar kenbaar te maken. En daar blijft het niet bij: in talloze scènes die volgen wordt er gebekt, gekibbeld en gediscussieerd; de onvermijdelijke barstende bom betekent voor de kijker haast een opluchting. Iren en Laci doen alles wat in hun vermogen ligt om een eigen stekje te krijgen. In één van de hartverscheurende scènes zien we hoe Iren tegen een ambtenaar haar beklag doet over het systeem. Beiden voelen zich machteloos, maar je moet onherroepelijk denken aan de woonsituatie van de jongeman: die is vast niet zo schrijnend als die van Iren.

In documentaireachtige stijl filmt Tarr de amateurcast dicht op de huid: ‘Family Nest’ bestaat voor het overgrote deel uit extreme closeups. Soms is dat wel jammer, omdat de kijker in het ongewisse blijft waar de scène zich afspeelt, of sterker nog: tegen wie de acteur in kwestie eigenlijk praat. Deze methode vergroot de documentairestijl, omdat het gevoel wordt gewekt dat de acteur zijn verhaal tegen de cameraman doet en in feite dus het publiek aanspreekt. Maar vooral is het een aangrijpend en benauwend beeld wat Tarr de kijker voorschotelt, niet alleen op het vlak van de huisvestingsproblematiek in Hongarije, ook de wijze waarop mannen met vrouwen omgaan wordt aan de kaak gesteld. Het scenario steekt vernuftig in elkaar: lange tijd weet de regisseur te verbloemen hoe de vork nu echt in de steel zit en wie onze sympathie het meest verdient. ‘Family Nest’ is een uitstekend geacteerd, emotioneel drama over een volstrekt onnodige situatie die je geen enkel gezin toewenst.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 15 december 2022 (digitaal gerestaureerd)