Filth (2013)

Regie: Jon S. Baird | 97 minuten | komedie, misdaad, drama | Acteurs: James McAvoy, Jamie Bell, Eddie Marsan, Imogen Poots, Brian McCardie, Emun Elliott, Gary Lewis, John Sessions, Shauna Macdonald, Jim Broadbent, Joanne Froggatt, Kate Dickie, Martin Compston, Iain De Caestecker, Shirley Henderson, Joy McAvoy, Jordan Young, Pollyanna McIntosh, Bobby Rainsbury, Michael Moreland, Therese Bradley

‘Filth’ is een grof meesterwerkje van Schotse bodem. Deze tweede speelfilm van regisseur Jon S. Baird is gebaseerd op het gelijknamige boek van de gerenommeerde schrijver Irvine Welsh, wiens debuutroman ‘Trainspotting’ in 1996 verfilmd werd en inmiddels een cultstatus verworven heeft. Kenners van Welsh’ werk weten dat de Schot graag wroet in de duistere kanten van de menselijke psyche en daarbij onconventioneel te werk gaat. De oorspronkelijke roman waarop ‘Filth’ gebaseerd is bevat monologen van een lintworm, om maar wat te noemen. Met James McAvoy in de hoofdrol als de verknipte rechercheur Bruce Robertson neemt deze wervelende film je mee op een losbandige rit die gegarandeerd uit de bocht vliegt.

“The games are always being played, but nobody plays the games like me,” vertrouwt Robertson je toe in de opening. Hij maakt daarbij rechtstreeks cameracontact, waarmee hij de kijker zijn vertrouweling maakt in het machtsspelletje dat hij speelt. Het doel is het verkrijgen van de gewilde promotie naar adjudant, en daarmee ook zijn huwelijk met Carole (Shauna MacDonald) weer op de rails te krijgen. Robertson manipuleert hiervoor zijn collega’s, stookt allerlei vuurtjes met veel venijn op en intussen loopt iedereen met hem weg. Zo belooft hij aan brave burger Clifford Blades (Eddie Marsan) te achterhalen wie zijn vrouw Bunty (Shirley Henderson) lastig valt met nachtelijke telefoontjes – om zich vervolgens om te draaien en die telefoontjes zelf te plegen. Want Robertson creëert ook chaos voor zijn eigen plezier en verdrinkt zich regelmatig in drugs, alcohol en porno, waardoor de hallucinaties die hij sporadisch ervaart in frequentie en intensiteit toenemen. Onderweg maakt hij per ongeluk ook weleens wezenlijke connecties met mensen, en wordt zijn innerlijke rust verstoord door een worsteling met moraal.

De hoofdzakelijk Schotse cast spreekt in het typische Welshiaanse dialect dat het ruwe politiekorps een authentieke indruk geeft. McAvoys tegenspelers zijn dan ook niet de minsten; in de bijrollen zijn onder andere Jamie Bell, Jim Broadbent, Kate Dickie, Gary Lewis, en Imogen Poots. De sterke cast is goed op elkaar ingespeeld en de dialogen en woordgrapjes flitsen razendsnel voorbij. ‘Filth’ is geplaatst in de periode vlak voor kerst, en de film maakt daar cynisch gebruik van door met zoete kerstliederen de ironie op te voeren. Ook de rest van de soundtrack bestaat uit heerlijke sfeermakers die precies op het juiste moment worden ingezet, wat de snelle montage een extra zetje geeft.

Boven alles is het McAvoy die alles geeft, zonder gêne en zonder terughoudendheid, en daarmee ‘Filth’ naar een hoger niveau tilt. De Schotse ster is virtuoos in schakelen tussen emoties en weet zelfs de gestoordste situaties op een eerlijke wijze neer te zetten. McAvoy ís Robertson, en hij deinst er niet voor terug om zich van zijn lelijkste kant te laten zien. Dat het einde niet als een verrassing komt, maakt eigenlijk niet uit; het gaat om de rit ernaartoe. Dus mocht je in een cynische bui verkeren, neem je dan voor om ‘Filth’ te kijken en je zult niet teleurgesteld worden door deze zwarte, verwrongen film.

Maaike Tol

‘Filth’ verschijnt donderdag 7 juli 2016 op DVD en is vanaf maandag 13 juni 2016 beschikbaar op VOD.