I.O.U.S.A. (2008)
Regie: Patrick Creadon | 85 minuten | documentaire
De documentaire ‘I.O.U.S.A.’ van regisseur Patrick Creadon behandelt een onderwerp dat niet serieus genoeg aan de orde kan worden gesteld: de dreigende financiële melt down van de economie van de Verenigde Staten. Dat die crisis wereldwijde gevolgen heeft zijn we ons inmiddels meer dan bewust geworden. De film is daarom interessant voor een breed publiek. Hij is niet alleen goed gemaakt als documentaire, maar ook uiterst leerzaam.
De documentaire werkt niet alleen met allerlei droge tabellen, grafieken en cijfers, maar bevat vooral ook getuigenissen en geloofsbrieven van politici van velerlei snit. Daarnaast zijn er veel interviews met financiële top dogs en wordt er archiefmateriaal gebruikt met historische uitspraken van alle presidenten van de USA na de Tweede Wereldoorlog. Dat de politiek ook andere middelen dan de politici zelf inzet, wordt fraai aangetoond als artiesten als Bing Crosby worden ingezet om obligaties te verkopen om oorlogsinspanningen te financieren.
Boeiend om te zien is hoe de voormalige comptroller general David Walker samen met anderen thans een ‘Fiscal Wake-Up Tour’ door het land maakt en niet alleen het Congres, maar ook allerlei burgerorganisaties bewust probeert te maken van de situatie en welke maatregelen op zijn minst noodzakelijk zijn. Deze tournee lijkt een beetje op die van Al Gore met zijn ‘An Inconvenient Truth’ voor wat betreft de klimaatswijziging. Het is te hopen dat Walker net zo veel aandacht zal krijgen. De documentaire maakt op meerdere momenten jammerlijk duidelijk dat die er nog niet voldoende is. Walker blijft echter onvermoeibaar in zijn kruistocht en bestookt voortdurend allerlei instellingen en politici.
De film is zeker niet zo zwaar opgetuigd dat de toeschouwer onder cijferreeksen dreigt te bezwijken, de opzet en de toonzetting van het geheel en ook de wijze van presentatie is begrijpelijk gehouden en wars van retoriek. De uitwerking is zodanig dat – ondanks de duidelijke dramatiek van de situatie – de in de film verpakte humor (en cynisme) de aandacht vast houdt. Het gevaar van het afglijden van de aandacht is daarmee voorkomen. Er valt veel te (grim)lachen om al die politici die met hun eigen uitspraken worden geconfronteerd en om de oren worden geslagen. Hoe vaak voorspelde men geen doem, hoe vaak kondigde men geen ingrijpende maatregelen aan en hoe weinig is daarvan terecht gekomen? Subliem wordt aangetoond hoe beloften bij het zich kandideren voor het presidentschap daarna indringend worden geschonden. Alarmerender is echter het inzichtelijk maken dat de situatie door de opgebouwde toekomstige renteverplichtingen in feite alleen maar verder uit de hand dreigt te lopen.
De film is een spoedcursus in de effecten van het ‘eerst kopen, dan sparen’ en een boeiend en leerzaam lesje in wat nationale schuld betekent. ‘I.O.U.S.A.’ leest als een roman en verschaft verregaand inzicht in (de aanleidingen van) de financiële crisis waar we mee geconfronteerd worden. Een beter moment van vertoning had men zich (helaas) niet kunnen wensen.
Rob Veerman