Johan Cruijf – En un momento dado (2004)

Regie: Ramón Gieling | 90 minuten | documentaire | Met: Johan Cruijff, Xavier Pitarque, Gemma Folch, Sergi Pamies, Emilio Butragueno, Diego Carrasco, Joan Patsy, Ferran Torrent, Fermi Puig, Dr. Marius Petit, Jordi Solé, Miguel Rico Santanamaria, Joan Laporta

Toen Cruijff in 1973 Ajax voor FC Barcelona verruilde, kon niemand inzien wat voor een impact dit zou hebben. Deze documentaire laat prachtig zien waar schoppen tegen een bal, een portie eigenzinnigheid en een onderontwikkeld taalgevoel toe kunnen leiden.

Met de komst van Johan kwamen niet alleen de sportieve successen van de club tevoorschijn, ook de ver weg gedrukte trots van de Catalanen (tijdens de bezetting was hun taal bijvoorbeeld verboden) kwam weer terug. Zeker de overwinning op aartsrivaal Real Madrid (de club van de staat) met 5-0 was een ommekeer, een moment dat nooit meer vergeten werd. Johan Cruijf werd voor eeuwig heilig verklaard, wat we zien aan het openingsshot: de camera glijdt langs dobberende bootjes met namen van heiligen om uiteindelijk stil te staan voor het bootje genaamd ‘San Johan Cruijff’. Een pakje Marlboro drijft op de voorgrond, erg subtiel, expres of niet.

Cruijff heeft niet alleen vele levens verrijkt, ook de taal is er na ‘Joggan Kroe-ief’ anders uit gaan zien. In 1988, tijdens zijn periode als trainer van Barcelona, liet Johan Cruijff vele monden van verbazing openvallen toen hij de Nederlandse uitdrukking ‘op een gegeven moment’ letterlijk het in Spaans vertaalde. Wat eruit kwam was: ‘En un momento dado’, (vertaald: ‘het moment dat je gegeven wordt)’. Een dubbele betekenis waar nog niemand aan gedacht had en die een eigen leven zou gaan leiden. Ook de voetbalterm ‘rondo’ en het verkeerd vertaalde kippenvel (‘vellenkip’) zijn woorden die nog steeds door de Cataloniërs worden gebruikt.

‘Het moment dat je gegeven wordt’ is het uitgangspunt van deze prachtige documentaire. Wat is het moment dat Cruijff je heeft gegeven? Drie Spanjaarden en tien Catalanen vertellen hun verhaal over Cruijff. Bij enkelen biggelen de tranen over de wangen terwijl ze vertellen over hun held-voor-altijd. Stuk voor stuk doen ze hun favoriete Cruijff-moment na, variërend van een schot op goal tot het wegtrappen van een pakje sigaretten. Want, wat dat laatste betreft, niet alleen successtories komen voorbij, ook de ellende krijgt aandacht.

Zo heeft Johan een hartoperatie ondergaan, is hij uiteindelijk ontslagen bij Barcelona en heeft hij zijn vader en stiefvader verloren. Dat levert aan het eind, als de meester zelf aan het woord komt, een emotioneel toetje op.

‘Johan Cruijf – En un momento dado’ is een met liefde gemaakte documentaire die voor iedereen wel iets te bieden heeft. De sportliefhebber, geschiedenisfreak, de romanticus of de filmfan: voor ieder is er wat wils. Alle perioden (speler, coach, afscheid) krijgen voldoende aandacht en worden met veel humor en goed gevoel voor drama gebracht. Kunnen de meeste Hollanders hard lachen om het on(be)grijpbare commentaar van Johan, na het zien van deze film zul je inzien dat er een volk is dat hem (over)waardeert en waarom. Je zult zeker anders tegen hem opkijken!

Joep Jong

Waardering: 4

Bioscooprelease: 19 februari 2004