La vie est un long fleuve tranquille (1988)

Regie: Étienne Chatiliez | 90 minuten | komedie | Acteurs: Benoît Magimel, Valérie Lalande, Tara Römer, Jérôme Floch, Sylvie Cubertafon, Emmanuel Cendrier, Guillaume Hacquebart, Jean-Brice Van Keer, Praline Le Moult, Axel Vicart, Claire Prévost, Hélène Vincent, André Wilms, Christine Pignet, Maurice Mons, Daniel Gélin, Catherine Hiegel, Catherine Jacob, Patrick Bouchitey, Abbes Zahmani, Khadou Fghoul, Ismael Bourabaa, Louise Comte, Liliane Ledun, Luc Samaille, Gilles Defacque, Philippe Peltier, Pierre Rougier

In tegenstelling tot de titel ‘La vie est un long fleuve tranquille’ (1988), kabbelt het leven van de personages in deze Franse satire helemaal niet zo vredig voort. De film toont perfect hoe ondoordachte daden van één persoon enorme consequenties kunnen hebben voor de levens van anderen. Zuster Josette (Catherine Hiegel) loopt al twaalf jaar als een slaafs hondje achter haar minnaar, de aan alcohol verslaafde dokter Mavial (Daniel Gélin), aan, in de hoop dat hij eindelijk voor haar kiest. Mavial, die thuis een ernstig zieke vrouw heeft, stuurt haar steeds met een kluitje het riet – overigens niet nadat hij haar besprongen heeft! Wanneer Mavials echtgenote overlijdt, ziet Josette eindelijk haar kans schoon: Mavial heeft nu geen reden meer om haar af te wijzen. Tijdens de begrafenis maakt hij haar echter ferm duidelijk dat geen enkele vrouw zijn echtgenote kan vervangen. De tot in het diepste van haar ziel gekwetste Josette zint op wraak. En ze weet al precies hoe ze het leven van dokter Mavial kan ruïneren. Dat ze in die val ook de levens van twee totaal verschillende gezinnen meeneemt, kan haar blijkbaar niets schelen.

De levens van de gezinnen Le Quesnoy en Groseille zouden niet meer van elkaar kunnen verschillen. Waar de familie Le Quesnoy angstaanjagend perfect is, zijn de Groseilles in alles hun tegenbeeld. De kinderen van Le Quesnoy wonen in een prachtig huis, gaan altijd keurig gekleed, doen goed hun best op school, spreken met twee woorden, zijn elke zondag trouw in de kerk te vinden en doen altijd precies wat hun ouders (Hélène Vincent en André Wilms) hen vragen. Bij de Groseilles gaat het er heel anders aan toe: die kinderen zijn slonzig, ondeugend en spijbelen regelmatig. De oudste dochter is een sloerie, de oudste zoon is net ontslagen uit de gevangenis en de jongere kinderen begeven zich ook al op het criminele pad. Beide gezinnen staan compleet op hun kop wanneer ze een brief ontvangen van zuster Josette, waarin ze schrijft dat ze twaalf jaar geleden de identiteiten van twee pasgeboren baby’s heeft verwisseld. Maurice ‘Momo’ Groseille (Benoît Magimel) is eigenlijk de zoon van de familie Le Quesnoy, terwijl de kleine Bernadette (Valérie Lalande) eigenlijk thuishoort bij de Groseilles. Wanneer ze de eerste schok te boven zijn, besluiten de gezinnen actie te ondernemen. De Groseilles zien er wel een handeltje in en ‘verkopen’ hun zoon aan de Le Quesnoys. Die willen op hun beurt het de kleine Bernadette niet aandoen om in een aftandse flat te gaan wonen tussen al dat tuig en besluiten het kind te ontzien. Maar dat houden ze natuurlijk nooit lang vol, zeker niet wanneer de kinderen in opstand komen.

‘La vie est un long fleuve tranquille’ is thematisch gelinkt aan Nederlandse succesfilms uit de jaren tachtig als ‘Schatjes’ (1984), ‘Mama is boos’ (1986) en ‘Flodder’ (1986), al ligt de humor in dit Franse equivalent er heel wat minder dik bovenop. De personages zijn even karikaturaal en hun achtergrond speelt een even cruciale rol in het verhaal. Momo is nog het meest complete personage: hij mag dan pas twaalf jaar zijn, hij is zeker de snuggerste van het hele stel. Met zijn liefde en aanwezigheid maakt hij zijn ‘nieuwe’ familie gelukkig, met zijn handige en lucratieve handeltjes helpt hij zijn ‘oude’ familie. Hij vindt ook dat Bernadette het recht heeft om te waarheid te weten over haar afkomst en brengt de kinderen van zijn beide ‘families’ bij elkaar. Debuterend regisseur Étienne Chatiliez (die bekendheid had verworven met een hamburgerreclame) tracht in zijn film alle facetten van de Franse samenleving op de hak te nemen en slaagt daar heel aardig in, al komt niet elk aspect even goed uit de verf. De sneer naar de kerk – met Patrick Bouchitey in een glansrol – slaat de spijker op zijn kop, maar de mogelijkheden die bijvoorbeeld het thema racisme biedt worden niet volledig benut. Het acteerwerk is over de hele linie prima, met name ook van de twee jeugdige hoofdrolspelers Magimel en Lalande. De beste van allemaal is Hélène Vincent als de geforceerd perfecte Marielle Le Quesnoy, die zich in allerlei bochten moet wringen om haar gezin ‘in de plooi’ te houden.

Schaterlachen zal het niet worden met de wraaksatire ‘La vie est un long fleuve tranquille’, maar een besmuikte glimlach is zeker niet te onderdrukken. Hoewel er het nodige op de film valt aan te merken, weet Chatilliez de tijdsgeest van de jaren tachtig uitstekend te vatten. En hoewel de film daar wellicht wat gedateerd door raakt, weet hij met zijn scherpe observeringen de aandacht van de kijker goed vast te houden. ‘La vie est…’ was in de jaren tachtig razend populair in Frankrijk en won maar liefst vier Césars (onder meer voor als beste vrouwelijke bijrol (Vincent), beste debuut en beste scenario). De slotscène, waaruit een gemeen gevoel voor humor spreekt, benadrukt nog maar eens dat wraak soms bitterzoet kan smaken.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 3 mei 1989