Loveless – Nelyubov (2017)
Regie: Andrey Zvyagintsev | 127 minuten | drama | Acteurs: Maryana Spivak, Yanina Hope, Aleksey Rozin, Daria Pisareva, Matvey Novikov, Marina Vasilyeva, Andris Keiss, Aleksey Fateev, Maxim Stoianov, Varvara Shmykova
‘Loveless’, de vijfde film van de Russische regisseur Andrey Zvyagintsev, waar hij in 2017 in Cannes de Juryprijs mee won, start met eendjes in een vijver. Voor het gevoel minutenlang blijft de camera gefocust op dit vredige tafereel, alvorens de 12-jarige Alyosha (Matvey Novikov) in beeld te brengen, op weg van school naar huis. Er gaat een bepaalde dreiging van uit, alsof Alyosha elk moment een vreemd ongeluk kan krijgen. Maar hij komt netjes thuis aan, waar zijn moeder Zhenya (Maryana Spivak) hem meteen begint te schofferen. Hij loopt maar in de weg, terwijl zij het appartement probeert te verkopen.
Wat wil namelijk het geval: Zhenya en haar man Boris (Aleksey Rozin) staan op het punt te scheiden. Beiden hebben al een nieuwe lover. Hij een jonge blonde meid die al zwanger van hem is, zij een welgestelde oudere man met een volwassen dochter uit een eerdere relatie. Een normaal gesprek tussen Zhenya en Boris lijkt niet meer mogelijk. De liefdeloosheid spat ervan af wanneer ze zich samen in een ruimte bevinden. Zhenya is enkel met haar mobieltje bezig terwijl ze Boris van van alles beschuldigt. Hij op zijn beurt vindt de scheiding maar lastig, omdat zijn aartsconservatieve baas geen ongetrouwde werknemers duldt en hij dus moet vrezen voor zijn baan. Geen van beiden willen ze de voogdij over Alyosha, omdat hij hun nieuwe leventje maar in de weg zou staan.
Het ruziënde stel heeft dan ook volstrekt geen oog voor hun zoon. In een meesterlijke zet toont Zvyagintsev dat de arme knul echter alles meekrijgt, door Zhenya al scheldend op Boris met de camera vanaf het toilet te volgen en bij het dichtslaan van de huiskamerdeur daarachter een stil huilende Alyosha te onthullen. Wanneer hij de volgende ochtend bij het ontbijt aangeeft niet meer te willen, gaat zijn moeder er zonder van haar mobieltje op te kijken van uit dat hij het eten bedoelt. Pas als ze een dag later door school gebeld wordt dat Alyosha niet is komen opdagen, ziet ze de ernst van de situatie in. De jongen is spoorloos verdwenen.
Wat volgt is een slepende zoektocht, waarbij je steeds minder gaat geloven dat Alyosha ooit nog terechtkomt. Bovendien wordt enige hoop dat Boris en Zhenya door hun gedeelde smart dichter bij elkaar weten te komen, ook langzaamaan de kop in gedrukt. Ze proberen vooral op te gaan in hun nieuwe relaties. Daarbij wordt echter almaar duidelijker dat ze ook bij hun nieuwe partners volstrekt niet in staat zijn om lief te hebben, laat staan om liefde te ontvangen. Ongewenstheid hebben ze zelf ook met de paplepel ingegoten gekregen. Zo toont Zvyagintsev een Rusland waarin liefdeloosheid als een besmettelijke ziekte van generatie op generatie wordt doorgegeven.
Gedurende de gebeurtenissen laat de regisseur middels radio- en tv-fragmenten een boodschap over het zogenaamde naderende einde van de wereld in 2012 meespelen (volgens een interpretatie van de Maya-kalender). De hoofdrolspelers reageren er niet bewust op, maar het kan haast niet anders dan dat ze het doemdenken op de een of andere manier internaliseren. Alsof ze er onbewust voor kiezen om reddeloos verloren te raken, terwijl ze de uiterlijke schijn van een gelukkig leven hooghouden. Als aan het einde van de film dezelfde vijver als in het begin wordt getoond, lijkt er niks veranderd. Naast liefdeloos ook nog eens hopeloos. Het is een harde boodschap, maar grandioos verpakt.
Wouter de Boer
Waardering: 5
Bioscooprelease: 5 oktober 2017
DVD-release: 7 februari 2018