Madagascar: Africa’s Galapagos (2019)

Regie: Boris von Schoenebeck | 50 minuten | documentaire

Madagaskar is om meerdere redenen een bijzonder eiland. Het begon als onderdeel van het supercontinent Gondwanaland en splitste zich zo’n 160 miljoen jaar geleden af van het Afrikaanse vasteland. Daarna brak de verbinding met Antarctica. Ongeveer 88 miljoen jaar geleden maakte Madagaskar zich ook los van Zuid-Azië en werd het een op zichzelf staande landmassa. Daarmee is het de absolute ancien onder de nog bestaande eilanden. Madagaskar is tevens een rijke evolutionaire proeftuin, het thuis van duizenden dier- en plantensoorten die nergens anders op aarde voorkomen.

De beroemde bioloog Charles Darwin voer tijdens zijn Beagle-reis over de wereldzeeën wel vlak langs het eiland, maar ging er nooit aan land. Vanuit schuilplaatsen in de donkere jungle keek wellicht een rijkgeschakeerd ensemble van buitenissige wezens toe hoe het legendarische schip verdween achter de horizon van de Indische Oceaan.

De documentaire ‘Madagascar: Africa’s Galapagos’ maakt gebruik van een stukje speculatieve geschiedenis om het bijzondere dierenleven op Madagaskar voor het voetlicht te brengen. Wat zou er gebeurd zijn als Darwin wel voet aan wal had gezet op het ‘Galapagos van Afrika’? Welke invloed zou het aanschouwen van al de bijzondere wezens op het eiland op Darwins gedachtegoed over de evolutie hebben gehad? Aan de hand van die intrigerende vragen toont de film ons een aantal van de meest iconische bewoners van het Afrikaanse eiland. We maken kennis met de fossa, het toproofdier op Madagaskar dat uiterlijke kenmerken en gedragingen van zowel katachtigen als mangoesten in zich verenigt. En we zien ook de gestreepte tenrek, een beestje dat lijkt op een kleurrijke kruising tussen een spitsmuis en een egel.

Maar de meeste aandacht is gereserveerd voor de maki’s, primaten die alleen op Madagaskar voorkomen en zich in de loop van de evolutie hebben gediversifieerd tot meer dan honderd soorten. Onder meer de grootste (de indri), kleinste (de muismaki) en geheimzinnigste (het vingerdier) maki’s passeren op een mooie en intieme manier de revue. Ook de kameleons mogen natuurlijk niet ontbreken. Ook hier vallen de verschillen in grootte op. De bodembewonende Brookesia is in volwassen toestand amper groter dan een postzegel, terwijl de voornamelijk in bomen levende parsonskameleon zeventig centimeter lang kan worden.

Wat vooral opvalt aan ‘Madagascar: Africa’s Galapagos’ is de uitstekende balans tussen informatieverstrekking en beeldenpracht. Het is een leerzame documentaire die geen moment verveelt. Haarscherpe close-ups van de bijzondere ogen van grote en kleine kameleons worden afgewisseld met fraaie actiebeelden van atletische indri’s, aandoenlijk uitziende primaten die als volleerde acrobaten van boom naar boom springen.

Tegen het einde van de film halen de makers ook de precaire toestand aan waarin de Malagassische natuur verkeert. Sinds de komst van de mens is al negentig procent van het bos in het straatarme land gekapt. En circa negentig procent van alle makisoorten wordt met uitsterven bedreigd. Hiermee zouden de charismatische dieren het voorbeeld volgen van de reuzenmaki’s (formaat gorilla) en enorme loopvogels die duizenden jaren geleden nog het eiland bevolkten. Gelukkig is ‘Madagascar: Africa’s Galapagos’ een krachtig pleidooi voor het behoud van een unieke biologische schatkamer.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 2 september 2021