Malmkrog (2020)

Regie: Cristi Puiu | 201 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Agathe Bosch, Ugo Broussot, Frédéric Schulz-Richard, Diana Sakalauskaité, Marina Palii, István Téglás, Edith Alibec, Simona Ghita, Levente Nemes, Bogdan Geambasu, Sorin Dobrin, Vitalie Bichir, Judith State, Zoe Puiu, Lucian Diaconu, Mugur Sabo, László Mátray, Bogdan Farcas, Jonathan Christy Thompson, Bogdan Zarnoianu

Politicus Edouard, de echtgenote van de generaal Ingrida (Diana Sakalauskaité), vrouw van stand Madeleine, landeigenaar en voorname aristocraat Nikolai (Frédéric Schulz-Richard) en de devote christen Olga komen bijeen voor een weelderig weekendje klessebessen over de laatste trends in filosofie, theologie en wereldpolitiek. Dit intellectuele theekransje betreft een onvervalste salonbijeenkomst van Europees-Russische bourgeoisie in een statelijk landhuis te Transsylvanië tijdens het fin de siècle. De Roemeense regisseur Cristi Puiu baseerde het script op het traktaat ‘War, Progress, And The End Of History: Three Conversations, Including A Short Story Of The Anti-Christ’ van de Russische filosoof en huisvriend van Dostojewski, Vladimir Solovyov. Als je van ellenlange theekransjes houdt – de kijker wordt bedolven onder prachtig aangeklede statische beelden van minutenlange uiteenzettingen over oorlog en vrede – staat ‘Malmkrog’ garant voor een lange zit aan kwistige hoor en wederhoor met enkele listige verrassingen voor het Avondland.

De hooghartige Edouard (Ugo Brousset) ziet de Europese cultuur op beschavingsvlak als het beste wat zich tot nu toe in de wereldgeschiedenis heeft voorgedaan. Bovendien zal de Europese esprit, eenmaal in alle landen verspreid, de wereldvrede brengen: culturele vooruitgang is het eindpunt. Tevens zal het Rusland van zijn Aziatische heimelijkheden bevrijden (hij is zelf Frans-Russisch). Olga (Marina Palii), de jongste van het stel, is minder optimistisch over die Europees verlichte geest en zet liever hoog in op de verenigende krachten van het geloof in Jezus. Ze legt een verhaal uit de bijbel over een paradijselijke tuin op aarde aan het gezelschap voor, waarvan sommige van de gespreksgenoten de oorsprong en betekenis meteen betwisten. De tuin kent één meester maar vele tuinders. Echter waar de tuinders geen weet van hebben, is dat ze niets bezitten van het stuk aarde waar ze hun hele leven aan toewijden en zomaar kunnen worden weggejaagd. Eenmaal blootgesteld aan deze kennis knopen de tuinders diep gekrenkt de zoon van de meester op.

Ook al refereert Madeleine (Agathe Bosch) soms gekscherend aan Edouards voorkeur voor tripjes naar het gok- en feestparadijs Monte Carlo, lijkt het vooraanstaande gezelschap in ‘Malmkrog’ net als de gegoede burgers in ‘El ángel exterminador’ (Luis Buñuel, 1962) opgesloten te zitten in een bubbel. Ze zitten vastgelijmd aan ontelbare tradities in stand en omgang. Maar waar de onheilsthriller ‘New Order’ (Michel Franco, 2021) het gevaar voor de hogere klassen en maatschappelijke orde actievol in beeld brengt, sluimert er wel degelijk gevaar in Puiu’s statische film. De aristocratie ter plekke is namelijk volledig op zichzelf gericht. Hun opulente omgeving, bestaande uit een arsenaal aan dienstmeiden en butlers, is vrijwel onzichtbaar zelfs voor de camera. Wellicht moet deze groep dat ook zijn. Sowieso slaan de bazen weinig acht op het personeel dat ervoor zorgt dat de gasten geen zuchtje tegenwind hebben. Voor het eliteclubje zijn de bedienden slechts zuurstof, iets wat er altijd is, je ademt het in en uit. De gewelddadige verrassing over ongeveer de helft van de film komt daarom niet helemaal uit de lucht vallen.

De Roemeense New Wave aanvoerder Puiu flirt met het trekken van historische parallellen. De salonbijeenkomst speelt zich af in het plaatsje Malancrav (Malmkrog is de Duitse benaming), toentertijd geknepen tussen het beschaafde Europa en woeste vergezichten, en ligt hemelsbreed op ongeveer 700 kilometer afstand van Odessa. De Europese geest kruipt langzaam naar het oosten. Maar tegen welke prijs? De uit de kluiten gewassen praatgroep eindigt met een banale conversatie over hoe het uitzicht door het verslechterende weer afgelopen jaren sterk is veranderd. Vroeger was het beter, beaamt Edouard, maar misschien komt het door de bijziendheid. Olga vult hem onmiddellijk aan: het is jouw bijziendheid, niets is werkelijk veranderd. De filosofische en theologische discussies zijn af en toe meer dan boeiend, echter Klaas Vaak ligt altijd op de loer. Als je je ogen weet open te houden en de geest vrij, krijg je er hoe dan ook een flinke uitdaging voor terug.

Roy van Landschoot

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: 27 juni 2022, 2 juli 2022, Eye Film (Previously Unreleased)