Mug – Twarz (2018)

Regie: Malgorzata Szumowska | 91 minuten | drama, komedie | Acteurs: Mateusz Kosciukiewicz, Agnieszka Podsiadlik, Malgorzata Gorol, Roman Gancarczzyk, Dariusz Chojnacki, Robert Talarczyk, Anna Tomaszewska, Martyna Krzysztofik, Iwona Bielska

‘Mug’ (in de originele, Poolse, taal, ‘Twarz’ genaamd, wat zoiets betekent als ‘gezicht’) gaat over de twintiger Jacek. Net als veel van zijn leeftijdsgenoten heeft hij zich nog niet neergelegd bij een toekomst zoals dat van de oudere generatie: hij is avontuurlijk, voelt zich opgesloten in de katholieke gemeenschap en zou wel naar Londen willen verhuizen. Hij heeft wel geluk in de liefde: zijn vriendin Dagmara is net zo’n vrijgevochten type als hij en samen gaan ze vaak los op de dansvloer.

Jaceks open blik op de omgeving om hem heen staat haaks op die van zijn familieleden (hoewel zijn getrouwde zus meermaals laat blijken dat ze hem wel begrijpt) en ook zijn voorliefde voor het luid afspelen van hardrock in zijn auto maakt hem niet bepaald een graag geziene gast in het dorp. Op Jaceks werk – hij is bouwvakker – houdt hij zich bezig met het bouwen van het grootste Christus-beeld ter wereld – maar door zijn kerkgaande dorpsgenoten wordt Jacek eerder met de duivel geassocieerd.

Dan, net als alles op rolletjes lijkt te lopen en de vlinders in Jaceks buik op topsnelheid rondfladderen, voltrekt zich een ramp. Jacek krijgt een gruwelijk ongeluk op de bouwplaats en ligt maandenlang in het ziekenhuis. Die periode wordt door filmmaker Malgorzata Szumowska vrij snel erdoor heen gejast: we krijgen flarden mee van hoe Jacek er aan toe is en hoe zijn omgeving er op reageert. Jaceks gezicht blijkt zodanig aangetast dat hij een gezichtstransplantatie nodig heeft, de eerste in Polen. Door het succesvol verlopen van de operatie bevindt Jacek zich in een unieke positie en wordt hij zo een gewillig slachtoffer van het mediacircus. Veel van zijn gezichts- en lichaamsfuncties werken echter nog niet – spreken is lastig bijvoorbeeld, maar dat kost tijd. Wanneer bij een gesprek in het ziekenhuis dat veel van de medische kosten voor eigen rekening komen – omdat er nog geen precedent is geschept – zit er niets anders op voor de familie om zich te wenden tot het enige vangnet dat er blijkbaar is: de kerkgemeenschap.

Maar hoe fantastisch de Poolse media het succesverhaal van Jacek ook vindt: in het dorp wordt hij praktisch met de nek aangekeken. En ook binnen zijn familie kan Jacek nauwelijks op steun rekenen, met een wel heel extreme maatregel van zijn moeder. Jaceks reactie daarop is overigens goud waard. Szumowska weet in ‘Mug’ perfect de balans tussen humor en mededogen te vinden; nergens maakt ze Jacek belachelijk, maar ook vermijdt ze dat je hem alleen maar zielig vindt. De toon van de film verandert wel na het ongeluk, maar naast de ontzettend humoristische opening, waarbij consumentisme flink op de hak wordt genomen, is er ook na de dramatische gebeurtenis nog genoeg te gniffelen. Szumowska levert ook terechte kritiek op de bekrompenheid van haar gelovige landgenoten, want blijkbaar mag je maar alles denken en doen, zolang je je zonden maar opbiecht om weer in het reine te komen. Het erge is nog dat de meesten niet eens door hebben hoe beperkt en kwetsend ze zijn.

De acteerprestaties zijn subliem, met name natuurlijk hoofdrolspeler Mateusz Kosciukiewicz (Jacek). Maar ook Agnieskza Podsiadlik (zijn zus) en Malgorzata Gorol (Dagmara) maken indruk. Dikke pluim ook voor de make-up: je moet echt een paar keer kijken om te beseffen dat het echt dezelfde acteur is voor en na de gezichtstransplantatie. Het camerawerk valt ook op: door wat net buiten het blikveld valt wazig te houden, onderstreept Szumowska nog eens extra de kortzichtigheid van de personages. Het is een zwarte blik op de mensheid, natuurlijk wat overtrokken, maar net als het Jezusbeeld dat écht bestaat (het staat in Świebodzin), zou dit ook maar zo uit het leven gegrepen kunnen zijn.

Monica Meijer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 juni 2019