Mur (2004)

Regie: Simone Bitton | 96 minuten | documentaire

In 2002 begon Israël met de bouw van een betonnen muur langs de West Bank. De Israëlische regering besloot tot die maatregel, die door velen nog altijd als draconisch wordt gezien, om Palestijnse terroristen te stuiten die via deze route het land binnenkwamen. De Joods Arabische documentairemaakster Simone Bitton filmde de werkzaamheden op de werf en ondervroeg Joden en Palestijnen die gedupeerd werden door deze rigoureuze afscheiding. Maar zij deed meer dan dat alleen.

Om te laten zien dat de oprichting van de muur voor Joden en Palestijnen hetzelfde soort leed bewerkstelligt, laat Bitton tijdens de interviews vaak in het midden of we met een Joods of Palestijns slachtoffer te maken hebben. De verhalen zijn schrijnend genoeg: Joodse en Palestijnse vrienden die elkaar niet meer kunnen ontmoeten, onteigeningen, het gevoel van opsluiting binnen het eigen land en het verlies van werk door de onbereikbaarheid van de werkplek. Naast dit alles twijfelen velen, Joden en Palestijnen, aan de doelmatigheid van de afscheiding. Om dat te illustreren zien we hoe een aantal mensen doodgemoedereerd over de muur klimt.

Had Bitton het hierbij gelaten dan hadden we kunnen spreken van een prachtige documentaire, ook al omdat de maakster laat zien dat ze in alle opzichten haar vak verstaat. Het probleem met ‘Mur’ is echter dat Bitton zich niet beperkt tot de slachtoffers. Al na enkele minuten verschijnt een heerschap in beeld met een schitterende boevenkop, gezeten achter een bureau en geflankeerd door twee Israëlische vlaggetjes. Als kijker weet je: dit is de schurk van het verhaal. Het blijkt generaal Amos Yaron te zijn, een Israëlische rouwdouwer die nogal ongenuanceerd uitlegt waarom de bouw noodzakelijk was. Tegenover al die gedupeerden wordt deze onsympathieke man, en daarmee de staat Israël, impliciet afgeschilderd als ware schuldige aan deze trieste episode in het Joods-Palestijnse conflict.

Het is bijzonder jammer dat Bitton tegenover deze Israëlische rouwdouwer niet een Palestijnse rouwdouwer van Hamas of Jihad stelt. Ook is het jammer dat Bitton de slachtoffers van de zelfmoordaanslagen niet aan het woord laat. Wel horen we een Joodse man verkondigen dat de kinderen in zijn stad te bang zijn om nog buiten te komen, maar deze uitspraak wordt onmiddellijk gelogenstraft als we kinderen zien die ontspannen en vrolijk op straat spelen. Door een dergelijke, weinig subtiele montage, bekruipt je het gevoel dat Bitton toch niet helemaal neutraal in het conflict staat. En dat ontneemt voor een deel de overtuigingskracht van deze documentaire.

Had Bitton zich beperkt tot de gedupeerden, dan hadden we een triest en indrukwekkend verhaal gezien over onschuldige slachtoffers van een langdurig conflict; slachtoffers van beide kanten. Door met een beschuldigend vingertje te wijzen, hoe impliciet ook, verliest deze documentaire behoorlijk aan kracht. En dat is doodzonde.

Henny Wouters

Waardering: 3

Bioscooprelease: 14 juli 2005