Nocturne (2019)

Regie: Viktor van der Valk | 80 minuten | drama | Acteurs: Vincent van der Valk, Reinout Scholten van Aschat, Simone van Bennekom, Tom Dewispelaere, Bien de Moor, Ellen Parren, Bart Slegers, Jos Smit, Lien Wildemeersch

Totale vrijheid bij de totstandkoming van een filmproductie. In het Nederlandse filmlandschap behoort dat in de regelmaat niet tot de mogelijkheden. Door de gecontroleerde manier van financiering zijn filmmakers in grote mate onderworpen aan de eisen van geldschieters en producenten, het Nederlands Filmfonds (NF) voorop. De vraag rijst of daarmee de creatieve autonomie van de makers niet in het gedrang is. Film is niet alleen bedoeld als commerciële melkkoe, maar ook een uiting van kunst. Een persoonlijke interpretatie van een regisseur of scenarioschrijver. Bovendien kan een externe leiband er voor zorgen dat een talent zich niet verder doorontwikkelt. Stilstand, voor zowel de filmmaker als de industrie funest, is het gevolg. Gelukkig wordt er af en toe een uitzondering gemaakt in die beknotting en krijgen makers wel de benodigde ruimte om hun visie te verwezenlijken. ‘Nocturne’ is een mooi voorbeeld van hoe dat uit kan pakken.

De low budget-film, deels een eigen investering, deels gesubsidieerd door verschillende filmfondsen (waaronder ook het NF), opent speels met een kleurrijke introductie. In beeld verschijnen adjectieven die op film toepasbaar zijn. Het oogt als een wensenlijstje van een commerciële belanghebbende. Op de achtergrond klinkt een voice-over die de cast en crew van de film presenteert en tegelijkertijd benadrukt dat die met weinig middelen hun werk hebben gedaan. Tegenstellingen worden, op lichtvoetige wijze, meteen op scherp gesteld. De voice-over sluit af met de mededeling dat alleen film als kunstvorm het heilige vuur voor de filmmaker wakende kan houden. Die strijd wordt ontsluierd door, andermaal volgens de stem op de achtergrond, de geest in beweging te filmen, gezien vanuit het interieur.

Die filmmaker, Victor van der Valk, houdt het in ‘Nocturne’ derhalve persoonlijk. Op het eerste gezicht vertelt de film een simpel en klassiek verhaal over een jongen en meisje, zoekende in werk en liefde. Daar zullen vast ware gebeurtenissen aan ten grondslag liggen, maar Van der Valk streeft naar meer. Het ongrijpbare van kunst bijvoorbeeld. Of het vermogen om vanuit opgelegde stilstand weer in beweging te komen. De zoektocht naar licht in een vrijwel allesomvattende visuele duisternis. De sfeer in ‘Nocturne’ is zwartgallig, als in een film noir. De veelal fluisterende karakters lijken nooit echt te bestaan. Uit alles blijkt dat wat de toeschouwer ziet, een manifestatie is van het geestesbewustzijn van de regisseur.

Doordat de persoonlijke worsteling van Van der Valk centraal staat, kan ‘Nocturne’ gezien worden als een visuele regisseursvisie op zijn eigen film. Als een Droste-effect dat verschillende werkelijkheden samenbrengt. In dat perspectief is ‘Nocturne’ ook een film over film. Dat heeft allemaal wat abstracts en postmodern, maar door het grote enthousiasme dat de betrokkenen ten dag leggen, voelt dat nergens zo aan. Ook is de film wellicht wat te eenduidig in zijn symboliek, maar dat hindert eveneens nauwelijks. Dat komt mede doordat de toeschouwer knap meegroeit met de wanen en dromen van hoofdpersoon Alex (gespeeld door broer Vincent van der Valk). Langzaamaan gaat zijn vlam weer branden en verandert lethargie in daadkracht. De controle keert terug in het vacuüm van de menselijke geest. Angsten en kwetsbaarheid zijn niet zonder nut geweest. De vrijheid lonkt. Hoewel ‘Nocturne’ voor een deel kan worden gezien als afrekening met financiers, producenten en andere externe partijen, toont het vooral dat enige compromisloosheid film geen kwaad doet.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 9 mei 2019