Patti Smith: Dream of Life (2008)

Regie: Steven Sebring | 109 minuten | documentaire | Met: Patti Smith, Jay Dee Daugherty, Flea, Philip Glass, Lenny Kaye, Sam Shepard, Benjamin Smoke, Tom Verlaine, Bob Dylan, Michael Stipe

De godmother of punk wordt ze genoemd. Singer-songwriter, kunstenares en dichteres Patti Smith (1946) kent een rauwe intensiteit, tomeloze energie en onbeschaamdheid die je zelden ziet. Eenmaal op het podium gaan alle remmen los. Modefotograaf Steven Sebring volgde haar elf jaar lang, vanaf het moment dat ze na zestien jaar ‘radiostilte’ haar comeback maakte met het album ‘Gone Again’ tot aan het moment dat ze als actief deelneemster te zien is tijdens protestmarsen tegen de criminele activiteiten van George W. Bush in Irak. Hij gaat daarbij bijzonder ongestructureerd en onconventioneel te werk. Een stijl waaraan je wellicht wat moet wennen, maar die wel naadloos aansluit bij Smith zelf, die zich immer laat leiden door haar gevoel in plaats van haar verstand. Een rock-icoon wil ze niet genoemd worden. ‘I can’t help of thinking of Mount Rushmore when I hear that term.’

Sebring vangt zijn onderwerp op een cruciaal punt in haar leven. In korte tijd verloor Smith haar echtgenoot Fred, haar broer Todd en enkele goede vrienden. Andere dierbaren, zoals haar goede vriend Robert Mapplethorpe, verlieten haar al eerder. De voortdurende confrontatie met het sterfelijke dwingt haar om elk aspect van haar leven grondig te overpeinzen. Ze besluit haar carrière nieuw leven in te blazen en gaat voor het eerst sinds jaren weer eens op tournee, dit keer met haar grote idool Bob Dylan. Sebrings project is duidelijk ontstaan gedurende het filmen, wat als resultaat heeft dat je tijdens het kijken naar de film telkens het idee hebt dat je naar het ruwe materiaal zit te kijken. Meest opmerkelijke voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld de scène waarin hij Patti in haar New Yorkse slaapkamer door nostalgische spullen laat rommelen. We krijgen een jurkje te zien uit haar kindertijd en een kleine Perzische urn met daarin de as van Mapplethorpe. Ze strooit een klein beetje as uit over haar handpalm, om haar goede vriend nog even vast te houden. Een geïmproviseerde scène, die Smith laat zien zoals maar weinig mensen haar kennen.

In voice-over vertelt ze in het kort over haar jeugd in Chicago, als de dochter van Grant en Beverly Smith, die we later ook even zien in de meest lieflijke scène van de hele film. Fragmenten die in strijd zijn met de intense, wilde en haast beestachtige figuur waarin Patti verandert zodra ze op het podium staat. We kijken terug op de jaren zestig, de tijd waarin ze gevormd werd. Haar interesse in dichters als Rimbaud en Blake en haar vriendschappen met Mapplethorpe en Ginsberg maakten van haar een van de eerste performance artists. Andere ontmoetingen, zoals met acteur – en toen off-off-Broadway toneelschrijver – Sam Shepard, met wie ze ook een relatie had, bleken cruciaal in haar vorming tot en doorbraak als rockzangeres. ‘Dream of Life’ onderscheidt zich van andere, soortgelijke documentaires door de gebeurtenissen uit haar vroegere carrière slechts zijdelings aan te stippen en een chronologische volgorde achterwege te laten. Dat maakt het niet altijd even overzichtelijk, maar zoals Smith zelf zegt: ‘Life is never a straight vertical or horizontal line.’

‘Dream of Life’ bestaat verder uit flarden van optredens (waaronder enkele klassieke fragmenten opgenomen in de legendarische New Yorkse punktempel CBGB), beelden van voor en achter de schermen. Smith draagt voor uit eigen werk en dat van dichters die ze bewondert en de poëtische teksten worden vergezeld door bijpassende beelden, bijvoorbeeld van bezoeken die ze brengt aan de graven van haar helden. We zien haar wandelen door het New Yorkse Central Park met haar dochter Jesse. Beelden die haar heel zachtaardig, toegankelijk en herkenbaar maken, zeker in de manier waarop Sebring ze filmt. Het contrast met het podiumbeest Patti Smith is gigantisch. De regisseur, die het meeste camerawerk zelf deed, lijkt niet zeker te weten hoe hij haar op het podium moet filmen. Alsof hij geïntimideerd is door haar wilde, intense kant. Smith ziet zichzelf als een levende traditie van poëzie en hoopt haar woorden over te brengen op een nieuwe generatie, zoals haar helden Blake, Rimbaud, Burroughs en Ginsberg dat voor haar hebben gedaan. ‘We all have a voice, and a responsibility to use it.’

Grote kracht van Steven Sebrings documentaire zijn de prachtige, overdonderende beelden, veelal geschoten in 16mm, grofkorrelig en zwart-wit. Stijlvol en toepasselijk geschoten door Sebring zelf en Phillip Hunt. Dat geldt eveneens voor het geluid, dat prima verzorgd wordt door Margaret Crimmins en Greg Smith. Belangrijkste struikelblok van ‘Dream of Life’ is zijn ongestructureerdheid, waardoor het voor lang niet iedereen goed te volgen is. Wie al een en ander weet over Patti Smith, zal erg veel plezier beleven aan deze documentaire, die geheel aansluit bij de artieste zelf, die ook niet in een hokje te stoppen is. Hier en daar komt de film wat gekunsteld over, maar wie daar doorheen prikt en laat meeslepen in het leven van de fascinerende Patti Smith is een bijzondere ervaring rijker.

Patricia Smagge