Sherlock: The Final Problem (2017)

Regie: Benjamin Caron | 88 minuten | misdaad, drama | Acteurs: Benedict Cumberbatch, Martin Freeman, Mark Gatiss, Una Stubbs, Rupert Graves, Louise Brealey, Amanda Abbington, Andrew Scott, Sian Brooke, Art Malik, Timothy Carlton, Wanda Ventham

Zucht. We zijn alweer aanbeland bij de derde en dus laatste aflevering van seizoen vier van Sherlock. Jammer, jammer. Kunnen er niet een paar bij de volgende keer? Het verschil met normale series is weliswaar dat de afleveringen – met hun lengte van negentig minuten – feitelijk volledige films zijn en daarmee arbeidsintensiever, maar de kijker is natuurlijk wel erg snel door een seizoen heen. Maar goed, we zijn ‘in principe’ blij met alles wat we krijgen, aangezien het doorgaans een genot is om tijd door te brengen met deze personages en vooral ook deze acteurs. Daarmee is uiteraard niet gezegd dat we alles maar even goed moeten vinden.

Helaas is er dit seizoen op iedere aflevering flink wat aan te merken en deze laatste episode is daarop geen uitzondering. De relatie tussen Sherlock en Watson is gelukkig weer hersteld maar het gegraaf in de psyches van de personages gaat hier gewoon nog een stukje verder. Toegegeven, dit is niet alleen maar negatief: het levert zelfs nog wel iets intrigerends op her en der. Meer te betreuren is het dat de makers kennelijk de noodzaak zagen om verschillende soms erg goedkope actie-, thriller- en horror-elementen toe te voegen om het interessant te houden, ten koste van het realisme en de geloofwaardigheid. Indien er nog een nieuw seizoen komt – en die wens blijf je nog steeds houden, wat toch een goed teken is – is toch de hoop dat ze al deze malligheid achterwege laten. Gewoon even ‘resetten’ en van zijn eigen kracht uitgaan: dan is Sherlock op zijn best.

Het begint al meteen met een valse noot. Was de vorige aflevering in zijn tweede helft nog een intense, wat akelig aandoende psychothriller met horrorelementen, in deze laatste episode is de kijker in de opening al in een volbloed (bovennatuurlijke) horrorfilm aanbeland, compleet met creepy clowns, voorbijschietende, trappelende voetjes als in ‘Child’s Play’, ‘Poltergeist’-achtige stemmen van gene zijde, en (dode) Japanse horrormeisjes met haar voor de ogen. Naast alle verplichte ‘smoke & mirrors’ natuurlijk. Dat deze extreme stijlvorm even later verklaard wordt, lost weinig op. Sterker nog, het zorgt voor een stel nieuwe vragen. Niet lang na deze opening vindt er een volgende problematische scène plaats: een absurde explosie (met heel slechte special effects), die wonderwel, en zonder verdere uitleg, overleefd wordt door de betrokkenen. Een snufje Michael Bay dus in ‘Sherlock’, waarom ook niet.

De opmaat hiernaartoe is gelukkig wel weer erg de moeite waard: Sherlocks hooghartige broer Mycroft (Mark Gatiss) – het zit in de familie – moet zijn trots inslikken en bij Sherlock (en Watson) op de bank gaan zitten om hem zijn ‘zaak’ voor te leggen. Dat wil zeggen: het verhaal van hun hoogbegaafde maar misdadige zus Eurus (Sian Brooke). Ook maakt Sherlock – voor het eerst zo’n beetje – overduidelijk hoe belangrijk Watson is voor hem en hoezeer hij hem voor vol aanziet, hij beschouwt hem praktisch als familie. Dit is ook een interessante tendens in de rest van de aflevering: Watson die niet slechts achter Sherlock aanhobbelt, maar ook echt zelf tot intelligente conclusies komt, soms zelfs voordat Sherlock of Mycroft hieraan hebben kunnen denken. Het zijn gelijkwaardige strijdbroeders geworden. Wat ook nodig is, aangezien ze een gemeenschappelijke en ultra-intelligente vijand hebben, waarvoor ze de krachten dienen te bundelen.

Tot het moment dat het drietal – maar vooral Sherlock – de confrontatie aangaat met Eurus, is ‘The Final Problem’ eigenlijk best meeslepend. Maar gaandeweg voelt het steeds meer gekunsteld en ongeloofwaardig aan. Eurus (en daarmee de makers van ‘Sherlock’) gooit er veel theater tegenaan, dat uiteindelijk ten koste gaat van de dramatiek. Ze legt onze vrienden onmogelijke keuzes en morele tests voor, met dood en verderf tot gevolg. Op zichzelf met aardig wat psychologische spanning, maar tegelijkertijd redelijk voorspelbaar. Daarnaast worden Eurus zulke grootste krachten en intelligentie toebedeeld, dat meeleven met haar of de situatie lastig wordt. Verder is de ontknoping weliswaar verrassend, maar is het tegelijkertijd een anticlimax van een urgent probleem dat voor die tijd opgelost diende te worden. De kans is groot dat de makers de kijkers hier niet volledig ‘meekrijgen’.

Kortom, voor ongeveer elke plus is er een min en omgekeerd. Dat de onthulling of ontwikkeling van Sherlock toch nog aardig werkt, is grotendeels te danken aan de acteerkunsten van Benedict Cumberbatch, die zijn personage – dat zich steeds meer herinnert uit zijn getroebleerde kindertijd – echte pathos meegeeft. Hoewel het verhaal van Eurus te wensen overlaat, geeft de ontwikkeling en verklaring van Sherlock zelf wel degelijk voldoening. Tegelijkertijd kun je je afvragen of een diepe duik in zijn psyche en het zoeken van een oorzaak voor zijn schijnbaar gevoelloze houding, de mystiek en humor rond zijn personage veel goed doet. Dit is toch gewoon Sherlock? Een briljante detective. die lekker sarcastisch is en slecht met mensen, zonder hier veel om te geven. Door hem menselijk te maken en alles te verklaren, zou-ie wel ineens een stuk minder interessant kunnen worden.

Een volgend seizoen zou hier uitsluitsel over kunnen geven, maar het is absoluut nog niet zeker of dit er komt. Iedereen wil heel graag, maar de drukke agenda’s van de acteurs zijn steeds moeilijker op elkaar af te stemmen. Op zich is dit het perfecte einde voor beide scenario’s: ze zijn gestopt terwijl alle personages zich ‘volledig’ ontwikkeld hebben, dat wil zeggen, dat we begrijpen waarom Sherlock en Watson zijn (geworden) hoe en wie ze zijn. En dus kan het hier eindigen. Maar het einde suggereert ook gewoon dat Sherlock nu gewoon weer op oude voet verder kan gaan, met nieuwe zaken. Helemaal ‘schoon’, geheeld en klaar om in actie te komen. ‘The game is on!’

Bart Rietvink

Waardering: 3

DVD- en blu-ray-release: 24 maart 2017