Star Wars: The Last Jedi (2017)

Regie: Rian Johnson | 152 minuten | actie, avontuur, fantasie, science fiction | Acteurs: Daisy Ridley, Adam Driver, Mark Hamill, Domhnall Gleeson, Carrie Fisher, Billie Lourd, Andy Serkis, Oscar Isaac, Gwendoline Christie, Benicio Del Toro, Laura Dern, John Boyega, Lupita Nyong’o, Warwick Davis, Peter Mayhew, Kelly Marie Tran, Hermione Corfield, Anthony Daniels, Veronica Ngo, Jimmy Vee

‘Star Wars’-fans kunnen alwéér opgelucht ademhalen… en meteen een mooie balans opmaken van de staat van de franchise in de ‘jaren 10’. Waar het vertrouwen 15 jaar geleden een dieptepunt had bereikt na de slecht ontvangen ‘The Phantom Menace’ en ‘Attack of the Clones’, heeft Lucasfilm/Disney er nu in drie jaar tijd maar liefst drie puike Star Wars-films doorheen gewerkt. Het verrassend goed geslaagde ‘The Force Awakens’ deed kundig oude magie herleven met een frisse, jonge cast. ‘Rogue One’, hoewel ‘slechts’ een prequel/spinoff, was onverwacht vermakelijk, met een geheel eigen toon. En ja, ook ‘The Last Jedi’ doet gewoon weer heel veel goed. Regisseur Rian Johnson (‘Brick’, ‘Looper’, ‘Breaking Bad’) neemt hierin het stokje (of lichtzwaard) over van J.J. Abrams en weet indruk te maken met zijn potente mix van karaktermomenten, humor, drama en actie.

Het is zowel een voordeel als een nadeel voor Johnson om ‘The Force Awakens’ op te moeten volgen. Enerzijds kan hij oude vormen en verhaalelementen loslaten, die in de vorige film nog bijna verplichte kost waren. Dat is goed nieuws, omdat ‘The Force Awakens’ zich – vooral in de tweede helft – toch iets te veel binnen de gebaande paden begaf en Johnson nu meer vrijheid heeft. Maar anderzijds is de verrassing van de komst van een moderne, kwalitatief hoogstaande ‘Star Wars’-film niet meer te reproduceren. ‘The Force Awakens’ liet zien dat de ‘Star Wars’-serie weer in ere hersteld kon worden. De oude magie was er weer en oude helden kwamen terug in een waardig en ontroerend spektakel. Dat brok-in-de-keel gevoel van de scène waarin Han Solo (Harrison Ford) met Chewbacca weer voor het eerst voet zet in zijn Millennium Falcon met de woorden ‘We’re home, Chewy’ is vrijwel onmogelijk weer op te roepen. De kijker is inmiddels alweer twee jaar thuis en moet verder…

Toch kwijt Rian Johnson zich bewonderenswaardig van zijn lastige taak. Hij heeft respect voor bestaande elementen in het Star Wars-universum, maar is tegelijkertijd niet bang om heilige huisjes – veelal met humor – omver te trappen of ineens een onverwachte stap te zetten. Zoals bij de eerste ontmoeting tussen Rey (Daisy Ridley) en de inmiddels oude, kluizenaar-achtige Jedi-Meester – en held van de originele trilogie – Luke Skywalker (Mark Hamill). Dit moment werd groots ingeleid aan het einde van ‘The Force Awakens’, wanneer Rey naar de top van het eiland loopt waar Luke zich ophoudt, met wervelende camerabewegingen en aanzwellende muziek. Laten we zeggen dat de ontmoeting met deze grootheid niet helemaal verloopt zoals gehoopt.

Dat door de vorige film voorbereide moment – of eigenlijk: de confrontatie tussen Rey en Kylo Ren die hieraan voorafging – zorgde ongetwijfeld voor een verhaaltechnisch probleem voor Johnson. In die confrontatie had Rey zich namelijk al een tamelijk briljant (licht)zwaardvechter getoond, door haar geest succesvol open te stellen voor de force. Ineens draaide het gevecht 180 graden om en wist ze Kylo – de kleinzoon van opperschurk Darth Vader en al enige tijd in training – feitelijk op de knieën te krijgen. Veel echte training van een Jedi-master – waarnaar ze lijkt te solliciteren als ze op Luke’s eiland aankomt – heeft ze dus eigenlijk niet meer nodig. Gelukkig blijkt hier ook niet de nadruk op te liggen. Feitelijk wil ze gewoon de hulp inroepen van Luke, welke vorm deze uiteindelijk ook aan zal nemen.

Het is ook mooi dat de focus uiteindelijk minder komt te liggen op de gevechtstraining of de werking van force en meer op de innerlijke strijd en onzekerheden van zowel Rey als Luke. Daisy Ridley laat mooi de worstelingen zien van Rey. Ze is op zoek naar haar identiteit en rol in deze wereld; en meer in het bijzonder: wat de force van haar ‘wil’. Dat maakt haar problemen heel herkenbaar. Ook haar band/relatie met slechterik Kylo Ren past hierin. Want hoezeer lijken ze eigenlijk op elkaar en kan zij nog tot hem doordringen en zijn leven of karakter een goede wending geven? En wat betekent dit over de maakbaarheid van haar eigen leven? De antwoorden hierop jaagt ze actief na, veelal middels een soort kosmische chatsessies op afstand. Het is een slimme manier om deze twee personages samen te laten komen zonder dat er de noodzaak is dat ze in dezelfde ruimte zijn. In Star Wars is dit soort communicatie nog niet eerder zo intensief en direct voorgekomen – en het voelt soms een beetje té makkelijk – maar het is wel een efficiënt trucje om tot verdieping te komen. En tot humor.

Want Johnson doorspekt zijn film ook met veel geslaagde komische momenten, voortbordurend op de fratsen en knipogen van J.J. Abrams, maar ook met zo zijn eigen touches. Het varieert van practical jokes tot fysieke, cartoon-achtige humor die je terugvindt in een Ice Age- of Pixar-film. Zo zet X-wing-piloot Poe Dameron (Oscar Isaac) al snel generaal Hux (Domhnall Gleeson) op hilarische wijze in zijn hemd, en zijn kleine hamsterachtige diertjes – porgs genaamd – verschillende keren leuke komische middelpuntjes.

Interessant is dat in de film (een tijd lang) niet de confrontatie wordt gezocht, maar er vooral geprobeerd wordt uit de handen te blijven van de schurkachtige First Order. Het levert verschillende spannende momenten op, waarbij onze helden veel verliezen lijden en het er simpelweg niet zo rooskleurig uitziet. Het voortbestaan van het verzet en het Goede in het universum staat op het spel en als we willen dat dit niet verloren gaat, is vluchten en ontwijken nu even de enige kans van onze helden. Kortom, het is een kwestie van kiezen voor de toekomst en niet voor tijdelijke heroïek. Wel altijd met opgeheven hoofd en met het doel om er later met vereende krachten en een nieuwe strategie weer sterker uit te komen, maar in ieder geval op een manier die je erfenis niet zomaar te grabbel gooit. Dit sluit aan op het grotere thema over het koesteren en voortzetten van wat je hebt opgebouwd. Over het inspireren van anderen en het bieden van nieuwe hoop. In sommige dialoog (vooral aan het eind) ligt dit er wel wat dik bovenop, maar het is een hart en ziel die desalniettemin mooi is om te zien en een goed dramatisch anker vormt in de film.

In dat opzicht is het ook fijn dat er nog even een soort ‘sidequest’ wordt geïntroduceerd op een planeet die wordt geregeerd door rijke wapenhandelaren. Deze dubieuze lui verrijken zich door hun wapentuig te verkopen aan de hoogste bieder en de lokale bevolking als slaven te be- en mishandelen. Deze korte focus op ‘echte mensen’ in dit universum is zeer welkom. De films spelen zich immers af in een onmetelijk groot universum, dus dan is het goed om te zien wat de impact is van grote gebeurtenissen op de ‘gewone’ mens. Je beseft nu dat de ‘sterrenoorlogen’ iedereen raken, en niet alleen onze helden. Verder is het mooi om te zien hoeveel indruk het symbool van het verzet op zo’n kind maakt. Dit zijn immers de helden uit verhalen en hun dromen. Helden die ze, daar is het weer, hoop geven in een duistere wereld.

Hoewel ‘The Last Jedi’ zeer verdienstelijk werk levert, is niet alles even bevredigend. Scènes of situaties worden soms met veel poeha gepresenteerd om vervolgens volledig genegeerd te worden. Dialoog is hier en daar erg on the nose en soms is het kennelijk nodig om een stelling drie keer achter elkaar te verkondigen in iets andere bewoordingen, voor als we het niet gesnapt hebben. Schurk Snoke is meer up and close te zien, wat fijn is, maar ondanks wat prikkelende momenten, wordt dit figuur uiteindelijk te weinig recht gedaan. En hoewel de karaktermomenten van Rey en Kylo Ren mooi zijn en goed geacteerd worden, zou je kunnen stellen dat er weinig echte karakterontwikkeling heeft plaatsgevonden aan het einde van de film. Maar wellicht is dit ook een gevolg van de hoedanigheid van deze film als het midden van een trilogie: de grootste ontwikkeling wordt ongetwijfeld voor het laatste hoofdstuk bewaard.

Al met al is ‘The Last Jedi’ het kijken meer dan waard en maakt de film weer erg nieuwsgierig naar het slotstuk van deze nu al zeer geslaagde trilogie. De film voelt intiemer en persoonlijker aan dan zijn voorganger, maar mist in het begin wel een beetje de ‘wow-factor’ die ‘The Force Awakens’ had met zijn indrukwekkende panoramabeelden – zoals Rey die op een schild van een heuvel afglijdt, heel klein en nietig op die enorme zandvlakte. Toch wordt dit voor een groot deel goedgemaakt met meeslepende actiescènes en fotogenieke momenten op een planeet met opstuivend rood zand. Want ja, er zit er ook heel wat geslaagde actie in de film, maak je maar geen zorgen. Oh en ook nog aardig om te melden is dat Mark Hamill daadwerkelijk indruk maakt als de bebaarde Luke Skywalker, dat het laatste optreden van Carrie Fisher (als prinses Leia) ontroert en dat er minstens één oude bekende opduikt. Alsof je nog een reden nodig had om de film te gaan kijken…

Bart Rietvink

Waardering: 4

Bioscooprelease: 13 december 2017
DVD- en blu-ray-release: 18 april 2018