Surprising Europe (2010)
Regie: Rogier Kappers | 70 minuten | documentaire
Velen gingen hem voor, nog meer zullen hem volgen. Ssuuna Golooba uit Oeganda besluit in 2003 om zijn vaderland achter zich te laten en het avontuur te zoeken in Europa. Hij komt eerst in Duitsland en later in Nederland terecht. Het bureaucratische Europa blijkt niet het paradijs te zijn, zoals hij altijd heeft gedacht. In Amsterdam moet hij hard werken om zijn hoofd boven water te kunnen houden. Was hij in Kampala een gerespecteerde fotojournalist, in Nederland moet hij van voren af aan beginnen. En zonder papieren is het lastig om legaal aan de bak te komen. Ssuuna probeert de eindjes aan elkaar te knopen met diverse schoonmaakklussen. Soms wast hij auto’s. ’s Avonds trekt hij zich terug in een kelder. Met zo’n vijftig euro per week moet hij zien rond te komen, maar het meeste geld gaat op aan telefoongesprekken met het thuisfront. De vraag wanneer hij weer terugkomt wordt hem niet gesteld. In plaats daarvan worden lijstjes met spullen opgedreund die hij voor zijn moeder en zussen mee moet nemen vanuit het rijke Europa. Toegeven dat het leven in Europa helemaal zo’n pretje niet is, doet Ssuuna niet. Omdat hij hoopt dat het uiteindelijk allemaal wel goed zal komen, maar vooral omdat hij zich groot wil houden tegenover zijn familie. Gezichtsverlies is het laatste dat hij wil.
In 2005 wordt Nederland opgeschrikt door de Schipholbrand, waarbij elf illegalen om het leven komen. De gebeurtenissen openen Ssuuna de ogen: dat had hem ook kunnen overkomen. Afrikanen en andere immigranten hebben een vertekend beeld van het leven in Europa en Ssuuna wil hen graag een realistisch beeld geven van wat ze kunnen verwachten. Hij besluit een film te maken over zijn ervaringen. Bij toeval komt hij in contact met een filmmaatschappij die hem daarbij wil helpen. Met regisseur Rogier Kappers maakt hij een film over de werkelijke situatie van immigranten in Europa, die in heel Afrika vertoond moet gaan worden. Het project vindt bijval in andere Europese landen als Duitsland, Frankrijk en Spanje, waar Afrikanen eveneens hun steentje bij willen dragen. Het project wordt daarom uitgebreid met een televisieserie en een website, surprisingeurope.com. Ssuuna maakt een (overigens hilarische) vergelijking tussen immigranten en honden, die laatste hebben het – met speciale pensions, eigen kappers, duur voedsel en een eigen paspoort – beter voor elkaar. Voor de eerste vertoning van zijn film gaat Ssuuna terug naar Oeganda. Het verlangen om zijn familie, vrienden en vooral zijn dochter (toen hij wegging was ze zes, inmiddels is ze al twaalf jaar) weer te zien is groot.
De grootste verrassing van de documentaire ‘Surprising Europe’ (2010) is de reactie op Ssuuna’s terugkeer in Oeganda. Zijn familie is voornamelijk geïnteresseerd in de spullen die hij heeft meegebracht en vraagt zich af wanneer hij weer teruggaat naar Europa om nog meer geld te verdienen, want ze hebben nog heel wat nodig. Alleen Ssuuna’s dochter lijkt oprecht blij te zijn met haar vaders thuiskomst. De reacties na de Afrikaanse première van de film zijn niet bepaald verrassend. Hoewel ze hun torenhoge verwachtingen misschien iets bijgesteld hebben, blijven de Oegandezen dromen van een toekomst in Europa. Ssuuna zelf zegt ook dat hij de mensen er zeker niet van weerhouden naar Europa te trekken, dat moeten ze helemaal zelf weten. Hij wil alleen een realistisch beeld scheppen. In hoeverre dat overkomt bij zijn landgenoten, is de vraag. ‘Surprising Europe’ is een inzichtelijke documentaire, die sterk focust op de ervaringen van Ssuuna Golooba. De film wakkert de interesse naar de televisieserie met dezelfde naam aan. Waar lopen andere Afrikanen in Europa tegenaan? Verschilt de situatie per land? Wat doen ze om zich aan te passen? Op die vragen geeft ‘Surprising Europe’ nauwelijks antwoord. Wel biedt de film een mooi portret van een man die zijn eigen ervaringen graag wil delen met anderen en zich inspant om hen te behoeden voor een koude kermis.
Patricia Smagge