The End of Fear (2018)

Regie: Barbara Visser | 70 minuten | documentaire

Amsterdam, 21 maart 1986. Een boze kunstliefhebber stapt het Stedelijk Museum in Amsterdam binnen, gewapend met een stanleymes. Doelwit is het schilderij ‘Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue III’ van de Amerikaanse kunstenaar Barnett Newman. Wanneer het stof is opgetrokken, resteert een doek met diepe inkepingen, kapot maar nog wel te restaureren.

De restauratie van het schilderij wordt uitbesteed aan de Amerikaan Daniel Goldreyer. De restauratie is geen goedkope klus en Goldreyer zegt dat hij veel tijd nodig heeft. Maar wanneer het schilderij eenmaal weer terug is in Amsterdam lijkt het erop alsof Goldreyer een paar potten verf bij de Gamma heeft gekocht en met een verfroller aan de slag is gegaan. Directeur Beeren is nog wel enthousiast over de restauratie maar conservator Bracht vindt het helemaal niks. Dat is de opmaat voor jarenlang juridisch gesteggel.

Dit prachtige stukje Nederlandse cultuurhistorie vormt de basis voor de documentaire ‘The End of Fear’ van Barbara Visser. De maakster neemt de kijker in galop mee langs archiefbeelden en opgenomen (?) telefoongesprekken. Ook volgt Visser de jonge kunstenares Renske van Enckevort, aan wie ze de opdracht geeft voor het maken van een replica van het schilderij. Bovendien horen we van kunstkenners en leken wat ze van het schilderij vinden.

‘The End of Fear’ geeft geen antwoorden maar stelt wel de juiste vragen. Bijvoorbeeld wat dat schilderij nou precies voorstelt. Van de kunstkenners worden we niks wijzer, die komen nauwelijks verder dan dat het doek (kolossaal rood met smalle blauwe en gele stroken aan de zijkant) geweldig en verpletterend is. Ook zeggen ze dat het doek met je gaat communiceren (waarbij ze vergeten dat een paars gordijn of een gele muur ook tegen je begint te babbelen als je er maar lang genoeg naar kijkt). Daarna horen we het nuchtere commentaar van een groepje schoolkinderen.

Een andere vraag gaat erover aan wie het kunstwerk eigenlijk toekomt. De kunstenaar? Het museum? Het grote publiek? De vernietiger, die op zijn eigen manier een nieuw kunstwerk creëert? Die vraag komt later nog eens terug, wanneer Visser en Van Enckevort het erover hebben of hun versie van het schilderij toekomt aan de filmer of aan de kunstenares. Waarbij het pijnlijk duidelijk wordt dat het schilderij voor de kunstenares een veel diepere betekenis heeft dan voor buitenstaanders.

Dan is er nog de kwestie van de waarde van het doek. Sinds kunst een belangrijk investeringsobject is geworden, lijken de prijzen in geen verhouding te staan met de geleverde prestatie. In ‘The End of Fear’ zien we hoe de verzekerde waarde van de kolossale rode vlek jaar na jaar toeneemt. Tot in de miljoenen.

Al deze aspecten komen langs in een documentaire die nog geen 70 minuten duurt en over de volle lengte boeit en amuseert. De stijl is lekker speels en huppelig, er is ruimte voor humor en nostalgie (Maartje van Weegen met oorbellen uit een verdwenen Afrikaanse beschaving) en de documentaire biedt meer dan genoeg om over na te praten. In tegenstelling tot zijn veelbesproken onderwerp is ‘The End of Fear’ dan ook een kunstwerk waarover iedere discussie overbodig is.

Henny Wouters

Waardering: 4

Bioscooprelease: 1 februari 2018