The Fortune Cookie (1966)

Regie: Billy Wilder | 121 minuten | drama, komedie | Acteurs: Jack Lemmon, Walter Matthau, Ron Rich, Judi West, Cliff Osmond, Lurene Tuttle, Harry Holcombe, Les Tremayne, Lauren Gilbert, Marge Redmond, Noam Pitlik, Harry Davis, Ann Shoemaker, Mary Esther Denver, Ned Glass

Dertien films maakten ze samen; Jack Lemmon en Walter Matthau. En drie daarvan waren van de hand van regisseur Billy Wilder: ‘The Fortune Cookie’ (1966), ‘The Front Page’ (1974) en ‘Buddy Buddy’ (1981). Maar het meest beroemd werden Lemmon en Matthau met hun vrijgezellenkomedies ‘The Odd Couple’ (1968) en ‘Grumpy Old Men’ (1994). Het is vaak een bekend recept; een van de twee moppert en zeurt – meestal is dat Lemmon – terwijl de ander de grapjas uithangt. Dat leidt natuurlijk tot conflicten, maar gelukkig worden die aan het einde van de film meestal weer opgelost. Lemmon was al veel eerder een grote ster dan Matthau, die ten tijden van ‘The Fortune Cookie’ wel al een flinke reeks filmrollen achter zijn naam had, maar waarvan er geen enkele echt was blijven hangen bij het publiek. Zijn rol van de gesjeesde advocaat Willie Gingrich – die er wel erg dubieuze praktijken op nahoudt – in ‘The Fortune Cookie’ maakte van Matthau een ster, bij uitstek geknipt voor komische rollen. Het leverde de in 2000 overleden acteur zelfs een Oscar op voor beste mannelijke bijrol.

Harry Hinkle (Jack Lemmon) is cameraman voor CBS en moet verslag doen van een belangrijke wedstrijd van het plaatselijke American Football-team, de Cleveland Browns. Dan wordt hij echter omver gelopen door dé ster van het team, Luther ‘Boom Boom’ Jackson (Ron Rich). Harry belandt in het ziekenhuis, waar wordt geconstateerd dat hij een slechts lichte hersenschudding heeft. Zijn slinkse zwager Willie Gingrich (Walter Matthau), advocaat met een dubieuze reputatie, ziet echter wel brood in het ongeluk van Harry en besluit CBS, de club en het stadion voor de rechter te slepen. Hij laat Harry veinzen dat hij zwaar verlamd is geraakt bij de botsing. Eigenlijk wil hij niet meewerken en is hij totaal niet geïnteresseerd in het geld dat Willie hem belooft. Maar als ook zijn ex-vrouw Sandy (Judi West) zich ermee gaat bemoeien, wordt het een ander verhaal. Harry is nog steeds gek op haar en wanneer zij hem belt en zegt voor hem te willen zorgen, is hij om. Boom Boom gaat ondertussen gebukt onder een enorm schuldgevoel. Hij brengt zoveel tijd door met Harry, om voor hem te zorgen en hem te helpen, dat zijn spel eronder leidt. Hij heeft al gauw door dat Willie en Sandy alleen maar op het geld uit zijn en weinig om Harry geven, maar hij durft diens teruggevonden geluk niet te verpesten.

Regisseur Billy Wilder noemde ‘The Fortune Cookie’ vaak ’the beginning of my downfall’, waarmee hij doelde op het feit dat het de laatste film was waar nog redelijk wat publiek op af kwam. Het was ook de laatste film die kon rekenen op de nodige Oscarnominaties (voor het script, de art-direction en cinematografie), en er zelfs een won (Matthau). Het trucje van Wilder, om de Amerikaanse samenleving een niets verhullende spiegel voor te houden, was inmiddels bekend. De scenario’s van Wilders latere films (onder meer ‘Avanti!’ (1972) en  ‘The Front Page’ (1974)) werden nog steeds alom geprezen, dáár lag het niet aan. En daar heeft Wilder het toch altijd van moeten hebben, de sterke scripts die hij veelal samen met IAL Diamond schreef. Stijl en camerawerk kwamen op de tweede plaats. Maar ook al was Wilders creativiteit tanende, ‘The Fortune Cookie’ kon rekenen op de nodige waardering van de pers. Helaas bleef het publiek, net als bij de vorige film ‘Kiss me, Stupid’, weg uit de bioscoopzalen. Geheel ten onrechte, want ‘The Fortune Cookie’ is een sterke film, veel grappiger dan bijvoorbeeld ‘Irma La Douce’ en ‘One, Two, Three’.

De grote kracht van de film is Walter Matthau, die op geweldige wijze de slinkse advocaat Willie Gingrich neerzet. Hij verzorgt het merendeel van de grappen. Met uitsluitend oog voor zijn eigen doelen – het genereren van zo veel mogelijk geld – manipuleert hij erop los. Gingrich is een personage dat gemakkelijk tot een karikatuur had kunnen vervallen, wanneer de rol door een minder sterke acteur was gespeeld. Maar Matthau is geknipt voor de rol. Jack Lemmon geeft hem als de ruggegraatloze Harry Hinkle op uitstekende wijze weerwerk. De rol van Matthau is veel meer op de voorgrond, veel uitbundiger. Des te knapper is het van Lemmon om met de beperkte middelen die hij heeft – gedurende de meeste tijd van de film ligt Harry in bed of zit hij in een rolstoel – van zijn personage iets moois te maken. Samen met ‘Boom Boom’ is Harry daardoor degene met wie je het meest meeleeft. De andere rollen zijn behoorlijk eendimensionaal – de op geld beluste ex en de hysterische moeder voorop. Maar in een komedie is dat natuurlijk wel geoorloofd. Overigens duikt ook Cliff Osmond (‘Kiss Me, Stupid’, ‘The Front Page’) weer eens op, dit keer als de doortastende privédetective Purkey.

‘The Fortune Cookie’ mag dan een van Wilders laatste geslaagde films zijn geweest, het is tevens een van zijn grappigste. Met name Walter Matthau is hilarisch, hij werd terecht beloond met een Oscar. Het verhaaltje is simpel maar doeltreffend. Het enige grote minpunt aan deze film is dat hij meer dan twee uur duurt. Daar had best een half uur af gekund, zeker omdat ‘The Fortune Cookie’ op een zeker moment in herhaling begint te vallen. Desondanks is dit een zeer geslaagde film vol sterke komische dialogen. Zeker de moeite waard!

Patricia Smagge

Waardering: 4