The Puppet Masters (1994)

Regie: Stuart Orme | 109 minuten | actie, science fiction, horror | Acteurs: Donald Sutherland, Eric Thal, Julie Warner, Keith David, Will Patton, Richard Belzer, Tom Mason, Yaphet Kotto, Gerry Bamman, Sam Anderson, J. Patrick McCormack, Marshall Bell, Nicholas Cascone, Bruce Jarchow, Benjamin Mouton, David Pasquesi, Andrew Robinson, Benj Thall, Bo Sharon, Nick Browne, Donna Garrett, Dale Dye, John C. Cooke, Michael Shamus Wiles

In diverse films is het gevaar afkomstig uit de ruimte. Zo ook in deze film, gebaseerd op het gelijknamige boek van Robert E. Heinlein, waarin buitenaardse wezens zich op de rug van hun aards slachtoffer vasthechten en de controle over het lichaam en de geest van hun gastheer overnemen. En door de in de openingsscène optredende mistige lichteffecten wordt direct duidelijk dat er onheilspellende zaken op stapel staan voor de inwoners het zo rustiek gelegen dorpje Ambrose in Iowa wanneer er letterlijk iets uit de lucht komt vallen en in het plaatselijke bos terechtkomt.

Direct daarna worden er aanwijzingen op de kijker losgelaten dat er iets mis is. Onheilspellende aanwijzingen wel te verstaan: de plaatselijke boerenjongens die onderlinge veelbetekende blikken wisselen, de afwezigheid van vogelgeluiden in het plaatselijke bos, de in het bos ietwat wazig rondlopende mensen, het schijnbare gebrek aan emotie bij de personen die het pad kruisen van Sam, Andrew en Mary… Het wordt duidelijk dat de diverse voorbijkomende personages niet meer zichzelf zijn. Wat opvalt is de aanpak die hierbij wordt gehanteerd. Geen overtrokken gedoe, maar juist signalen die elk op zich niet bijzonder lijken en waarvan de betekenis soms ook pas in een later stadium duidelijk wordt. De optelsom van de diverse aanwijzingen is echter niet mis te verstaan en het is door deze ingehouden aanpak dat regisseur Orme in het eerste deel van deze film een beklemmende sfeeropbouw des te beter weet te bereiken.

De kalme aanpak wordt echter al gauw losgelaten en dan wordt ook de aard van het gevaar vrij snel onthuld. Ook wordt het accent van de film verlegd van enkel horror naar een combinatie van actie en horror. Weliswaar te betreuren voor de liefhebbers van het meer subtielere werk die vooral het eerste deel van de film weten te waarderen, maar het geeft wel de gelegenheid voor de nodige geslaagde actiescènes. Aanvankelijk alleen met enkele door de buitenaardse wezens overgenomen personen, maar wanneer duidelijk wordt dat het gebied dat de buitenaardse wezens beheersen zich in rap tempo uitbreidt moet de bestrijding van deze uit de ruimte ongenode gasten noodgedwongen grootschaliger aangepakt worden. De buitenaardsen leveren echter bittere tegenstand en wanneer ook de op hen afgestuurde soldaten met bijbehorend wapentuig aan hen ten prooi vallen kunnen staat er weinig meer in de weg voor biedt van diverse geslaagde achtervolgingen en al dan niet gewelddadige confrontaties. En in het voortvarende tempo waarin de gebeurtenissen zich afspelen blijkt dat regisseur Orme de aandacht van de kijker er goed bij weet te houden.

Niet dat daarbij de horror in deze film ondergesneeuwd raakt. De buitenaardsen blijken bepaald berekenend te werk te gaan en doelbewust succesvol te infiltreren binnen de gelederen van hun vijanden. En door hun succesvolle pogingen, ook bij de personen waarbij de kijker zich het meest zal identificeren, wordt er effectief ingespeeld op de angst voor het verlies van de eigen persoonlijkheid en zal ook de achterdocht aangaande de motieven en het handelen van de diverse karakters hoogtij vieren. Waarbij ook geldt dat zowel diverse filmpersonages als de kijker zelf meerdere malen op het verkeerde been wordt gezet en voor diverse onverwachte en onaangename maar qua effectieve horror ook voor geslaagde verrassingen komen te staan en de dreiging van deze uit de ruimte afkomstige wezens dan ook voortdurend voelbaar aanwezig is. De buitenaardsen komen al met al zelf niet eens bijster vaak in beeld, maar als een tekortkoming zal dat niet worden ervaren. De bijna traditionele wetenschappelijke uitleg over hun fysieke eigenschappen is al voldoende om ze slechts met afkeer te kunnen beschouwen, evenals hun via hun menselijke of dierlijke gastheren tot uiting komende kwaadaardige woorden en gedrag. En met de geslaagde speciale effecten aangaande het uiterlijk en het optreden van de wezens zelf komt er dan ook, in combinatie met de voorbijkomende actietaferelen, een geslaagde mix van horror en actie in ruime mate tot stand.

Wat als een nadeel kan worden ervaren is de voorspelbaarheid van het hele gebeuren. Met een beetje verbeelding is een groot deel van het script bij voorbaat in te vullen, ook voor degenen die niet bekend zijn met soortgelijke films binnen het horror-science fiction genre. Daarnaast vallen er ook wat onduidelijkheden op. Hoe zijn de wezens nu precies op aarde terechtgekomen? Hoe kan Sam een besmetting door een buitenaards wezen zonder verwondingen op zijn rug doorstaan terwijl dat bij zijn collega Jarvis niet het geval is? En hoewel de buitenaardse wezens niet bijster groot zijn, zouden ze ook onder de kleding van hun slachtoffers genoeg moeten opvallen om ze snel en vrij moeiteloos te kunnen ontdekken. Hoe kan het in de slotminuten opduikend buitenaards wezen in leven zijn? Ook wordt de manier waarop uiteindelijk succesvol de strijd met de buitenaardsen aangebonden kan worden wel wat simpeltjes in het leven geroepen. Al met al toch wat puntjes die wat afbreuk doen aan de geloofwaardigheid van de diverse ontwikkelingen in deze productie. Maar of daar zwaar aan getild moet worden? Niet echt, nee. Temidden van het geslaagde entertainment dat deze film te bieden heeft zullen de minpuntjes nauwelijks opvallen en dan ook weinig tot geen gewicht in de schaal leggen.

Degelijk acteerwerk verder van deze en gene. Donald Sutherland en zijn medehoofdrolspelers Eric Thal en Julie Warner zijn goed in vorm. En hun solide optredens en de ruime schermtijd die ze krijgen toebedeeld komt de noodzakelijke identificatie met hun filmpersonages in aanzienlijke mate ten goede. Wel wat jammer dat met de aanwezigheid van andere bekende namen niet al teveel wordt gedaan. Uit het optreden van Will Patton als de door de buitenaardse wezens geobsedeerde Dr. Graves had meer gehaald kunnen worden en Yaphet Kotto krijgt als hooggeplaatst militair niet veel meer te doen dan letterlijk zijn gezicht een paar keer laten zien. Afgezien daarvan heeft deze film, hoewel het niet als de beste in zijn soort de geschiedenis in zal gaan, genoeg spanning, actie en horror te bieden om het voor de liefhebbers van het horror-science fiction tot een film te bestempelen die niet gemist mag worden.

Frans Buitendijk