The Singing Detective (1986)

Regie: Jon Amiel | 415 minuten | drama, thriller, musical | Acteurs: Michael Gambon, Patrick Malahide, Joanna Whalley, David Ryall, Gerard Horan, Leslie French, Ron Cook, George Rossi, Sharon D. Clarke, Lyndon Davies, Geff Francis, Janet Suzman, Alison Steadman, Jim Carter, Imelda Staunton, Janet Henfrey, Bill Paterson, William Speakman, Wally Thomas, Charles Simon, Kate McKenzie, Trevor Cooper, Charon Bourke, Simon Chandler, Mary McLeod, Thomas Wheatley, Ken Stott, Jo Cameron Brown, Niven Boyd, Angela Curran, David Thewliss

Schrijver P.E. Marlow lijdt aan zo’n heftige vorm van psoriasis dat zijn lichaam onder de open zweren zit. Elke aanraking bezorgt hem verschrikkelijk veel pijn, glimlachen is een marteling. Ook zit hij in een rolstoel, want lopen en staan zijn hem onmogelijk geworden, zijn nek kan hij niet draaien, zijn verkrampte handen kan hij niet bewegen. Een van de weinige dingen die hij nog wel kan is op een snoeiharde, maar tegelijkertijd ook onverbiddelijke geestige manier schelden op alles en iedereen. Op die manier probeert hij al liggend op een ziekenzaal met andere ernstig zieke patiënten, vanachter een hoge muur van harde onverschilligheid zijn menselijke waardigheid te behouden tegenover anderen, maar vooral tegenover zichzelf.

Zijn schrijverschap en fantasie bieden hierbij uitkomst. In zijn hoofd neemt hij een van zijn oude detectiveverhalen onder handen. In de gedaante van de hoofdpersoon, de flamboyante ‘Singing Detective’, raakt de doodzieke Marlow betrokken bij een smerige moordzaak. Het lijk van een mooie vrouw wordt uit de rivier gevist waarna zijn hulp wordt ingeroepen door de puissant rijke, niet zo erg betrouwbare Mark Binney (Patrick Malahide). Ook is er sprake van spionage, nazi’s en allerlei duistere zaakjes en geheimzinnige figuren. Maar terwijl hij dit avontuur herschrijft, dringen zich allerlei jeugdherinneringen op de voorgrond die er om vragen nog eens goed bekeken te worden vanuit het perspectief van een volwassene, nemen echt bestaande personen de plek in van zijn personages en omgekeerd en ook de echte wereld blijkt opeens uit meerdere dimensies te bestaan. Het resultaat is een meesterlijke caleidoscoop van verhalen die een volledig eigen universum vormt geconcentreerd rond het brein en lichaam van Marlow.

Wat een heerlijkheid dat deze schitterende televisieserie nu op dvd is verschenen. Voor de mensen die de serie indertijd op televisie hebben gezien, is het een feest der herkenning, voor de mensen die hem voor de eerste keer zien, zal het een openbaring zijn. Vaststaat dat de status van ‘klassieker’, die er meteen al na de eerste uitzending aan werd toegekend, zoveel jaar na dato volledig is waargemaakt. Schrijver Dennis Potter heeft fictie, jeugdherinneringen, hallucinaties en heftige dagdromen zo geniaal met elkaar verweven, dat de hoge leeftijd van de serie zich alleen laat raden doordat de voor het merendeel zeer bekende acteurs intussen zoveel ouder zijn geworden. En natuurlijk aan de onbekommerdheid waarmee Marlow zijn sigaretjes rookt op een volle ziekenzaal, dit doet onbedoeld nostalgisch aan.

De verwijzingen naar de detectiveschrijver Raymond Chandler liggen er duimendik bovenop en wat betreft Dennis Potter zelf is er in autobiografisch opzicht het nodige te halen voor de speurneuzen onder de kijkers, maar ook als je daaraan voorbijgaat blijft er erg veel wonderschoons over. Neem alleen al de manier waarop microkosmos van de ziekenhuis zaal wordt weergegeven met de al bij voorbaat verloren strijd van de patiënten tegen de betuttelende houding van het verplegend personeel, de solidariteit van de patiënten onderling en hoe iedereen ongewild te maken heeft met de meest intieme aspecten van het leven van wildvreemde mensen. Dit alles wordt geestig, tragisch en diep ontroerend verbeeld met als bijzonderheid de dansjes die dokters en verplegers uitvoeren met een aanstekelijke choreografie en de liederen uit de jaren veertig die personeel en patiënten uit volle borst zingen, tenminste, vanuit Marlow gezien.

En wat moet je over het acteerwerk zeggen. Patrick Malahide en Michael Gambon zijn werkelijk onnavolgbaar goed in het spelen van hun zeer uiteenlopende personages, zo’n hoge standaard van acteren wordt maar zelden vertoond. Je kunt alleen maar achterover geleund vol bewondering zitten kijken naar hun spel. Een aparte vermelding waard is Lyndon Davies als de jonge Philip, hij lijkt geboren te zijn voor deze rol. De ontroering die hij weet op te roepen is zo tastbaar, dat je oprecht begrip en medelijden krijgt met de misantroop die Marlow op latere leeftijd is geworden. En vooral niet te vergeten is Janet Henfrey die de rillingen over je rug laat lopen als de sadistische schooljuf met haar voorwereldlijke pedagogische regime.

‘The Singing Detective’ is een geniale televisieserie die uitblinkt in vormgeving, scenario, acteerwerk. Alle zes de delen zijn bij vlagen hilarisch, altijd spannend en meeslepend en ook nog eens ontroerend tot op het bot. Iedereen die haar niet bekijkt, doet zichzelf ernstig tekort.

Diana Tjin-A Cheong