The X Files (1998)

Regie: Rob Bowman | 121 minuten | drama, science fiction | Acteurs: David Duchovny, Gillian Anderson, John Neville, William B. Davis, Martin Landau, Mitch Pileggi, Jeffrey DeMunn, Blythe Danner, Terry O’Quinn, Armin Mueller-Stahl, Lucas Black

“The truth is out there.” De nog steeds grote bekendheid van deze slogan zegt iets over de grote invloed van ‘The X-Files’ op de popcultuur. Met haar voortreffelijke hoofdrolspelers, griezelige muziek en mysterieuze en verhaallijn speelde de serie in op diepgewortelde angsten voor overheidscomplotten en het bovennatuurlijke. Het is dan ook geen verrassing dat er ook filmversies zijn gemaakt. ‘The X-Files’ (soms met de toevoeging ‘Fight the Future’) is veruit de beste. De film is zowel een goede vertaling van de serie naar het witte doek, als een vermakelijk science fictionmysterie voor de serie niet kent.

Net als de serie gaat ‘The X-Files’ over de FBI-agenten Fox Mulder (David Duchovny) en Dana Scully (Gillian Anderson). Complotdenker Mulder en scepticus Scully leiden samen de X-Files, een geheime FBI-afdeling die zich bezighoudt met het onverklaarbare. Een ogenschijnlijk ‘normale’ bomaanslag brengt Mulder en Scully op het spoor van een complot in de regering om plannen voor een buitenaardse invasie geheim te houden.

‘The X-Files’ vindt perfect de balans tussen trouw zijn aan de serie en zichzelf openstellen voor nieuw publiek. De film vervolgt de verhaallijn van eerdere seizoenen van de serie en heeft invloed op het seizoen erna, maar voelt als een op zichzelf staand verhaal. Hoewel fans van de serie een hoop bekende elementen zullen ontwaren – de zwarte olie, bijen, de ‘Cigarette Smoking Man’ – worden deze zo in het verhaal gepast dat wie onbekend is met de serie niets mist.

Hoofdrolspelers Duchovny en Anderson hebben al jaren ervaring in hun rol en dat is goed te zien. Duchovny zet Mulder overtuigend neer als de geobsedeerde true believer, die overal complotten ziet. Hij is echter geen krankzinnige, maar een bij vlagen nerdy, jongensachtige strijder met een missie. Andersons Scully is rationeel en hardnekkig sceptisch, maar toch warm en volwassen – de perfecte tegenpool voor Mulder. Hoewel zij het anker van het verhaal zijn heeft de film ook sterke bijrollen van Martin Landau (‘North By Northwest’, ‘Ed Wood’) als klokkenluider en serieveteranen Mitch Pileggi en William B. Davis als FBI-onderdirecteur Skinner en de schimmige ‘Cigarette Smoking Man’.

De kracht van de film is ook zijn zwakte – met serieveteranen als regisseur Rob Bowman en schrijver Chris Carter aan het roer vergeet hij af en hoe dat hij een film is en geen aflevering van de serie. Hoewel het verhaal zoals eerder gezegd prima te volgen is voor buitenstaanders, leidt dit er wel toe dat het verhaal geen filmische structuur heeft en een echte climax mist. In een serie hoeft dat niet, want volgende week is er weer een aflevering. Maar een film moet een duidelijke kop en staart hebben, en dat mist ‘The X-Files’ een beetje. Desondanks is het een voortreffelijke complotthriller met een buitenaards tintje, die toegankelijk is voor zowel fans van de serie als science fictionliefhebbers.

Yurre Wieken

Waardering: 4

Bioscooprelease: 23 juli 1998