Vazante (2017)

Regie: Daniela Thomas | 116 minuten | avontuur, drama | Acteurs: Adriano Carvalho, Luana Nastas, Sandra Corveloni, Juliana Carneiro da Cunha, Roberto Audio, Vinicius Dos Anjos, Toumany Kouyaté, Jai Baptista, Fabrício Boliveira, Isadora Favero, Geísa Costa, Alexandre da Sena, Maria Helena Dias, Dinah Feldman, Maria Aparecida de Jesus Fátima, Adão de Fátima Gomes, Kelle das Graças Lopes, Adilson Magah, Vasco Pimentel

Er is weinig Braziliaanser dan een gemengd kind: de bevolking van het land wordt doorgaans gezien als een grote smeltkroes van culturen en kleuren. En terwijl ruim de helft van de bevolking zwart of gekleurd is, en de samba en capoeira alom worden gevierd als nationale symbolen van de ‘regenboognatie’, wordt het slavernijverleden vaker verhuld dan openlijk besproken. Er bestaan dan ook nauwelijks films over de Braziliaanse slavernij.

Maar de zwarte Brazilianen komen ergens vandaan. Waarvandaan, dat wilde regisseur Daniela Thomas tot in de puntjes onderzoeken. In het indrukwekkende historische drama ‘Vazante’, haar eerste solo-film, doet ze dan ook een boekje open over de geschiedenis van de slavernij. Zij heeft al vaker laten zien dat ze de spreekwoordelijke ‘zwarte bladzijden’ niet graag verdoezelt en heeft voor het maken van de film uitgebreid historisch onderzoek gedaan.

Diamantina, Minas Gerais, 1821. De ruwe en zwijgzame plantagehouder Antonio keert na een handelsreis terug naar zijn plantage om te ontdekken dat zijn vrouw en kind beiden in het kraambed zijn gestorven. Uit het veld geslagen brengt hij zijn dagen stilletjes door, tot hij zijn veel jongere nichtje ontmoet – de dochter van zijn zwager en schoonzus, die in hun nederige positie instemmen met een huwelijk. Ook al is hun beeldschone dochter – een kind nog – nog niet ongesteld geweest. Antonio besluit Beatriz tijdens de huwelijksnacht te sparen, en botviert zijn lusten op de slavin Feliciana. Wanneer Antonio snel daarna weer op reis vertrekt, zakt Beatriz weg in eenzaamheid en verveling. Haar kinderlijke karakter maakt nog geen onderscheid tussen zwart of wit, kent geen hang naar macht, maar zoekt en vindt vriendschap en genegenheid bij Feliciana’s zoon Virgilio, van dezelfde leeftijd. De twee trekken, bij gebrek aan toezicht maar ook aan enige vorm van zinvolle tijdsbesteding, verder naar elkaar toe. Dat zet alle verhoudingen op scherp en toont het ware gezicht van de gruwelijke geschiedenis.

‘Vazante’ is niet voor niets in adembenemend mooi zwart-wit geschoten: de mensen en hun kleding zijn veelzeggend: het wit van een geborduurd babypakje, de grijze haren van een demente oma, een zwarte woeste baard. De verstilde beelden van het zilverachtige landschap lijken wel buitenaards. Het vuur, de rotsformaties, wolken en bomen betoveren maar maken ook een vervreemdende indruk.
Een deel van de zwarte rollen in de film worden gespeeld door uit het huidige West-Afrika gevluchte Brazilianen. Thomas vertelt in interviews dat zij acteurs zocht die Frans en een Afrikaanse taal spraken, die in de film overigens niet wordt ondertiteld. Volgens Thomas om uit te dragen dat de stem van de slaven eerder ook nooit werd gehoord – wat, zoals we in tragische scènes zien, tot grote wanhoop kan leiden.

Heel veel lijkt er niet te gebeuren in de twee uur die ‘Vazante’ duurt. De gebeurtenissen voltrekken zich in het lome tempo van het binnenland van Brazilië in 1821. De dagen gaan voorbij zonder heldendaden of met hooguit een verstomd verzet. De vanzelfsprekendheid van de handelingen en de status quo is tekenend. Dialoog is er nauwelijks. De stilte is zowel visueel als auditief. En toch, met het weinige dat getoond wordt, vertelt Thomas in feite het hele verhaal van het ontstaan van de staat Brazilië.

Hoe de reacties in Brazilië zelf zullen zijn op het krachtige solodebuut van Thomas, moet nog blijken. Hier zal de film in al zijn verontrustende waarheid binnenkomen en de kijkers een blok in de maag achterlaten.

Ruby Sanders

Waardering: 4

Bioscooprelease: 28 september 2017