De Witte Ballon-Badkonake Sefid (1995)

Regie: Jafar Panahi | 85 minuten | drama, familie | Acteurs: Aida Mohammadkhani, Mohsen Kafili, Fereshteh Sadre Orafaiy, Anna Borkowska, Mohammad Shahani, Mohammed Bakhtiar, Aliasghar Smadi, Hamidreza Tahery, Asghar Barzegar, Hasan Neamatolahi, Bosnali Bahary, Mohammadreza Baryar, Shaker Hayely, Homayoon Rokani, Mohammad Farakani, Hosain Kazemy, Mohammad Zolfaghary

Ondanks, of misschien juist wel dankzij, de in het land heersende censuur is de Iraanse cinema in de jaren uitgegroeid tot een van de meest geprezen nationale filmindustrieën wereldwijd. Jonge kinderen spelen in de Iraanse cinema vaak de hoofdrol. Het zijn kinderfilms, die niet alleen voor kinderen bedoeld zijn. In simpele verhaallijnen en een realistische beeldtaal zwerven zij door een wereld van volwassenen, vaak stuitend op onbegrip. Abbas Kiarostami, een van de meest geprezen Iraanse cineasten, zetten in 1987 met zijn film ‘Waar Staat het Huis van Mijn Vriend?’, over een jongen die op zoek gaat naar het huis van zijn klasgenootje in het volgende dorp om diens schrift met huiswerk te retourneren, de trend. Andere filmmakers volgden zijn voorbeeld. Misschien wel een van de bekendste Iraanse films van de afgelopen vijftien jaar is Jafar Panahi’s ‘De Witte Ballon’ (‘Badkonake Sefid’), de film die in 1995 tijdens festivals verschillende prijzen in de wacht sleepte en als eerste Iraanse film in de gehele westerse wereld werd gedistribueerd. Ook deze film kwam uit de koker van Abbas Kiarostami, die het script schreef voor Panahi.

In ‘De Witte Ballon’ staan de lotgevallen centraal van een innemend klein meisje dat geld krijgt van haar moeder maar dat vervolgens kwijtraakt. Het is bijna Iraans nieuwjaar en iedereen is druk bezig met de voorbereidingen voor de festiviteiten. De zevenjarige Razieh (Aida Mohammadkhani) heeft haar zinnen gezet op een prachtige grote vis, die ze graag als nieuwjaargeschenk wil hebben. Haar gestresste moeder voelt er echter niets voor om de dure vis voor haar dochtertje te kopen, zeker niet omdat ze zelf al goudvissen hebben in de vijver in de tuin. Maar Razieh geeft niet op. Ze krijgt haar broertje Ali (Mohsen Kafili) zo ver om hun moeder over te halen. Die heeft echter alleen nog maar een biljet van 500 in haar portemonnee, terwijl de vis veel goedkoper is. Ze verwacht dus van Razieh dat ze het wisselgeld weer mee terug neemt. Het kleine meisje is door het dolle heen dat ze eindelijk de vis mag kopen en haast zich richting de markt, niet bewust van de gevaarlijke situaties die ze op haar pad vindt. Zo loopt ze langs een stel slangenbezweerders die haar het geld aftroggelen, maar het gelukkig uiteindelijk weer teruggeven. Wanneer ze eindelijk bij de marktkoopman is aangekomen, blijkt ze het biljet opnieuw te zijn kwijtgeraakt. De wanhopige Razieh wil haar moeder niet teleurstellen en peinst er niet over om zonder geld en zonder vis naar huis terug te keren. Ze besluit het biljet op te sporen, waarbij ze geholpen wordt door een kleurrijk arsenaal aan stadsgenoten.

Jafar Panahi begon zijn carrière als assistent van regisseur Abbas Kiarostami tijdens het filmen van ‘Through the Olive Trees’ (1994). De wijze lessen die de ervaren filmmaker hem leerde knoopte hij goed in zijn oren. Een van die lessen was ongetwijfeld dat hij het verhaal simpel en het aantal personages overzichtelijk moest houden. En dat is dan ook precies wat er in ‘De Witte Ballon’ gebeurt; de belangrijkste personages worden allemaal al in het begin geïntroduceerd. Wat bovendien opvalt is dat Panahi in zijn film maatschappelijke betrokkenheid toont. De belangrijkste figuren die Razieh onderweg ontmoet, zijn vreemdelingen. Hindoestaanse slangenbezweerders die verwoede pogingen doen om nog wat geld te verdienen voordat het feest rond het nieuwe jaar losbarst, een soldaat uit een ander deel van het land die geen geld heeft om de feestdagen bij zijn familie door te brengen en een jonge Afghaanse vluchteling, die zich in leven houdt door ballonnen te verkopen. Deze personages onderstrepen nog maar eens dat deze film – ondanks het feit dat een kind de hoofdrol speelt – ook voor volwassenen een waardevolle boodschap probeert over te brengen.
Ondanks die onderliggende zwaardere thema’s heeft Panahi goed naar zijn leermeester geluisterd en het verhaaltje lekker simpel gehouden. Op een inventieve wijze en een gering budget is het geheel echter bewerkt tot een zeer innemende film. Panahi en Kiarostami weten van de meest alledaagse situatie – een meisje dat het geld van haar moeder kwijtraakt – een bijzonder onderhoudende film te maken, die bij vlagen spannend is en de westerse wereld een mooi inkijkje geeft in het leven in de miljoenenstad Teheran. In de op het oog onschuldige verhaallijnen is naast humor ook een dosis frustratie en wanhoop te vinden. Het acteerwerk van de kleine Aida Mohammadkhani is op z’n zachtst gezegd opmerkelijk te noemen. De regisseur zoekt zijn acteurs op een zeer onconventionele manier. Hij stelt zich een personage heel goed voor en zoekt hem of haar, als hij aan een niet-professionele acteur denkt, vervolgens op straat. Hierbij gaat hij volledig op zijn gevoel af, ervan overtuigd zijnde dat er maar één persoon rondloopt, die de rol kan spelen. Hij vertrouwt er bovendien blind op dat hij hem of haar zal vinden. Op die manier vond hij dus ook zijn jonge hoofdrolspeelster. Deze manier van casting levert in het geval van ‘De Witte Ballon’ zeer naturel en spontaan acteerwerk op.

‘De Witte Ballon’ is een ontroerende en onderhoudende film over de perikelen van een klein meisje in de grote stad. Zonder overbodige poespas en ondanks de cultuurverschillen heel herkenbaar. Een kinderfilm die absoluut ook voor volwassenen is gemaakt. Realistisch en recht uit het hart. Zeker een aanrader!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 2 mei 1996